Fundacja Panoptykon powstała w 2009 r. jako oddolna inicjatywy kilkorga młodych osób, które połączył sprzeciw wobec traktowania nowych technologii jako panaceum na wszelkie problemy. Zaczęliśmy głośno mówić o tym, że dzięki nowym technologiom śledzenie i kontrolowanie ludzi przez państwo i biznes stało się łatwiejsze niż kiedykolwiek, a Internet stworzył nowe zagrożenia dla wolności i prywatności. Taka perspektywa była wówczas właściwie nieobecna w debacie publicznej. Zaczęliśmy monitorować projekty przepisów dotyczących globalnej sieci i baz danych oraz obserwować działania instytucji sięgających po kolejne informacje o ludziach. Pierwsza interwencja Panoptykonu dotyczyła gromadzenia danych osób korzystających z warszawskiej karty miejskiej. Z czasem przekonywaliśmy kolejne osoby, że nasza diagnoza i postulaty mają sens. Dzięki ludziom, którzy zdecydowali się nas wspierać – finansowo, wiedzą i działaniem – od zera zbudowaliśmy organizację, jaką Panoptykon jest dzisiaj: prężnie działającą i rozpoznawalną w Polsce i w Europie. Przewrotną inspiracją dla nazwy Fundacji była koncepcja panoptykonu stworzona w XVIII w. przez Jeremy’ego Benthama. Budynek więzienia – w kształcie pierścienia podzielonego na cele skazańców, z wieżyczką strażniczą w środku – został zaprojektowany w taki sposób, by więźniowie nie widzieli, w którą stronę patrzy strażnik, i cały czas zachowywali się tak, jakby byli obserwowani. Image Michel Foucault uznał panoptykon za użyteczną metaforę otaczającej rzeczywistości, w której ludzie żyją pod ciągłym nadzorem i tracą wolność nie tylko za murami więzienia. Obecność Panoptykonu w nazwie Fundacji ma przypominać o ciemnym obliczu nowych technologii, które pozwalają cię nieustannie i niezauważalnie śledzić.
