Bez względu na to, czy kibicujemy rozwojowi sztucznej inteligencji i jej obecności „w każdej lodówce”, czy się tego scenariusza obawiamy, jedno możemy przyjąć za pewnik: ta dziedzina wiedzy technicznej, o szerokim zastosowaniu, dopiero się rozkręca i niejednym nas jeszcze zaskoczy. Czekają nas nie tylko kolejne wcielenia „inteligentnych” asystentów i profilowanych usług, ale też coraz szersze wykorzystanie AI do dokonywania wyborów za ludzi lub wspierania ich w obiektywnie trudnych decyzjach: od optymalizacji świadczeń publicznych i zarządzania szpitalami (a nawet planowania indywidualnych programów leczenia) po szacowanie ryzyka (finansowego, powodziowego, epidemiologicznego itd.) i przewidywanie, jak będzie się rozkładać przestępczość na mapach miast lub w ramach konkretnej populacji. Ale bogatsi o doświadczenia ze Stanów Zjednoczonych, gdzie AI w tych wszystkich obszarach już jest obecna, możemy zminimalizować negatywne skutki związane z jej wykorzystaniem – dzięki przygotowaniu odpowiedniej regulacji.

Fundacja Panoptykon objęła patronatem tegoroczną edycję organizowanego przez ELSA Poland International Focus Programme – Law & Technology (IFP), poświęconą tematyce sztucznej inteligencji i praw człowieka. Dzięki partnerstwu studenci prawa i administracji przez cały rok przyglądać się będą naszym działaniom w tym obszarze. Będzie nas można spotkać na wydarzeniach organizowanych w ramach programu (o szczegółach będziemy informować na bieżąco na stronie). Program będzie realizowany od sierpnia 2020 r. do lipca 2021 r.

„Nie spodziewałem się, że dożyję chwili, kiedy sąd wyda wyrok potępiający działalność NSA” – tak Edward Snowden skomentował decyzję amerykańskiego federalnego sądu apelacyjnego, który 2 września orzekł, że masowa inwigilacja elektroniczna Amerykanów prowadzona przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego (NSA – National Security Agency) była niezgodna z FISA (Foreign Intelligence Surveillance Act – ustawą o wywiadzie zagranicznym) i prawdopodobnie naruszała również konstytucję USA. Problem naruszania praw obywateli i obywatelek państw poza USA oraz udziału innych państw, w tym Polski, w programach masowej inwigilacji pozostaje jednak otwarty.

Przed laty Julian Tuwim pytał igraszką, co by było, „Gdyby ze wszystkich na świecie małp / Zrobić jedną małpę nad małpy”, dzisiaj coraz częściej zastanawiamy się nad tym, jak wyglądać by mógł świat, gdyby ze wszystkich naszych SMS-ów, e-maili, wiadomości na Messengerze, nagrań na monitoringu wizyjnym, logowań do Internetu, zdjęć wrzucanych jakże chętnie na społecznościówki, dokumentacji wideo zamieszczonej w sieci – z tych wszystkich naszych cyfrowych śladów – zrobić przepotężny System i dać go komuś do ręki. Brzmi strasznie? U nas na szczęście jeszcze nie dziś, ale w powieści Tomasza Lipki potwór właśnie budzi się do życia.

Europejski Trybunał Praw Człowieka zwrócił się do polskiego rządu o przedstawienie wyjaśnień w sprawie inwigilacji prowadzonej przez służby specjalne. To efekt skarg polskich aktywistów z Fundacji Panoptykon i Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz adwokata Mikołaja Pietrzaka, które trafiły do Trybunału w Strasburgu na przełomie 2017 i 2018 r. Adwokat podkreśla, że niekontrolowana inwigilacja narusza nie tylko jego prywatność, ale przede wszystkim prawa i wolności jego klientów. Aktywiści dodają, że jako aktywni obywatele są szczególnie narażeni na działania służb.