Zmiana zasad ochrony prywatności w Unii Europejskiej: szykuje się gruntowna rewizja dyrektywy o ochronie danych osobowych

Komisja Europejska zapowiada na 2011 rok bardzo istotne zmiany legislacyjne w zakresie danych osobowych. Planowana jest rewizja podstawowej dyrektywy o ochronie danych osobowych z 1995 r. (95/46/WE). Lada moment zostanie oficjalnie ogłoszony komunikat Komisji w tej sprawie, który już kilka tygodni temu wyciekł do Internetu. Dokument zatytułowany „Kompleksowa strategia w zakresie ochrony danych w Unii Europejskiej” jest bardzo dobrym, i w istocie dość kompleksowym, opracowaniem na temat istniejących problemów i wyzwań w sferze ochrony prywatności.

We wstępie do Komunikatu Komisja całkiem trafnie podsumowuje stan obecny:

„Dyrektywa o ochronie danych z 1995 r. była kamieniem milowym w historii ochrony danych osobowych w Unii Europejskiej. Dyrektywa realizuje dwa najstarszych i równie ambitne cele integracji europejskiej: z jednej strony, ochronę praw podstawowych i wolności, w szczególności prawo do ochrony danych, a z drugiej stworzenie rynku wewnętrznego – w tym przypadku swobodnego przepływu danych osobowych.

Piętnaście lat później ten podwójny cel jest wciąż aktualny, a zasady wyrażone w dyrektywie solidne. Jednak szybki rozwój technologiczny i globalizacja w głęboki sposób przeobraziły świat wokół nas i przyniosły nowe wyzwania dla ochrony danych osobowych. W istocie, dostępna technologia umożliwia bardzo łatwe i szybkie udostępnianie informacji i rozpowszechnianie ich na niespotykaną dotąd skalę. Portale społecznościowe, z setkami milionów użytkowników na całym świecie, są być może najbardziej widocznym, ale nie jedynym, przykładem tego zjawiska.

„Cloud computing” - czyli przeprowadzanie operacji obliczeniowych w technologii, która wykorzystuje Internet, czyli możliwość umieszczenia oprogramowania, współdzielonych zasobów i danych na zdalnych serwerach („w chmurze”) – to także wyzwanie do ochrony danych, ponieważ wiąże się z utratą kontroli nad potencjalnie wrażliwymi informacjami. Z niedawnych badań wynika, że organy ochrony danych osobowych, stowarzyszenia przedsiębiorców i organizacje konsumentów zgadzają się w jednym: rosną zagrożenia dla prywatności i ochrony danych osobowych związane z aktywnością w Internecie”.

Komisja Europejska zauważyła to, co użytkownicy tzw. nowych technologii czują od dawna: przepisy o ochronie danych sprzed 15 lat nie przystają do rzeczywistości społeczeństwa informacyjnego. Nie znaczy to, że trzeba zmieniać fundamenty i wynajdywać nowe zasady ochrony prywatności w Internecie. Wręcz przeciwnie, trzeba wreszcie sprawić, aby te - wcale nie najgorsze - zasady nabrały realnego kształtu w warunkach komunikacji sieciowej. Wyzwanie, jakie stoi przed politykami w Brukseli i organami ochrony danych osobowych w całej Europie to opracowanie skutecznych i mądrych przepisów i procedur, które z jednej strony zwiększą poziom ochrony prywatności w sieci, a z drugiej nie sparaliżują wymiany informacji – czyli tego, na czym polega fenomen i sens Internetu.

W związku z planami Komisji, Viviane Reding zorganizowała spotkanie na wysokim szczeblu z przedstawicielami biznesu, społeczeństwa obywatelskiego, środowisk akademickich i organów ścigania. Rewizja tej kluczowej dyrektywy jest priorytetem Komisarz Reding, stąd jej decyzja o przedyskutowaniu najdrobniejszych szczegółów propozycji zmian prawa w gronie ekspertów.

Według EDRi (European Digital Rights Coalition), jednym z najciekawszych momentów w dyskusji było dojście wszystkich zainteresowanych do jednomyślnej opinii, że obecny system ochrony danych jest rozdrobniony, nieskuteczny i przestarzały. Niestety, środowiska biznesowe  i obywatelskie nie potrafią już się zgodzić co do rzeczywistych przyczyn tego stanu. Podczas gdy spór koncentruje się wokół zasad jurysdykcji, najważniejszym problemem wydaje się wciąż być niejednolite wdrożenie dyrektywy o ochronie danych w poszczególnych państwach członkowskich. Ten stan sprawia, że zarówno przedsiębiorcy jak i obywatele obawiają się kontaktów z organami ochrony danych z innych państw, ze względu na ryzyko uzyskania nieprzewidywalnych interpretacji dyrektywy.

Fundacja Panoptykon monitoruje przebieg prac nad rewizją dyrektywy o ochronie danych osobowych. Będziemy szczegółowo informować o kolejnych konsultacjach i krokach Komisji Europejskiej na tym polu.

Katarzyna Szymielewicz

Więcej na temat zasad ochrony danych osobowych w UE:
European Commission Data Protection
EDRi response to first round of consultations on EU privacy framework