Na początku tego roku Rzecznik Praw Obywatelskich skierowała do Ministra Sprawiedliwości oraz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji wystąpienia generalne związane z funkcjonowaniem monitoringu wizyjnego.

Pierwsze z nich dotyczyło wykorzystywania kamer w zakładach karnych (pisaliśmy o tym w tekście: Wystąpienie RPO w sprawie kamer w więzieniach). Rzecznik zwróciła uwagę, że po wejściu w życie nowelizacji Kodeksu karnego wykonawczego z czerwca 2009 roku, dotyczącej właśnie monitoringu, znacznie wzrosła liczba skarg na jego funkcjonowanie. RPO zwróciła się do Ministra Sprawiedliwości o podanie statystyk dotyczących wykorzystania kamer oraz informację, czy rozszerzenie monitoringu przełożyło się na realny wzrost bezpieczeństwa.

Rzecznik Praw Obywatelskich Irena Lipowicz skierowała do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji wystąpienie, w którym sugeruje podjęcie działań zmierzających do opracowania ustawy, która w sposób kompleksowy określałaby zasady wykorzystywania przez organy państwowe danych pochodzących z monitoringu. Jak podkreśla w swoim piśmie RPO, czynności organów ścigania polegające na wykorzystywaniu i upublicznianiu materiałów uzyskanych za pomocą monitoringu, wkraczają dalece w konstytucyjnie chronione prawa obywateli, w tym prawo do prywatności i ochrony wizerunku. Tymczasem brakuje regulacji prawnych, które w sposób szczegółowy regulowałyby tę kwestię i mogłyby stanowił podstawę do np. upubliczniania materiałów pochodzących z monitoringu.

Polski rząd przed kilkoma laty – oczywiście pod hasłem dbałości o bezpieczeństwo najmłodszych – postanowił rozpowszechnić w polskich szkołach monitoring. Uruchomiono specjalny program (Monitoring wizyjny w szkołach i placówkach), w ramach którego w tysiącach szkolnych budynków zainstalowano po raz pierwszy kamery bądź rozbudowano istniejące już systemy monitoringu. Jednak o tym, by stworzyć jasne zasady postępowania za nagraniami i dostępu do nich już nie pomyślano. Dlatego można sądzić, że przypadek gimnazjum w Świeszynie ilustruje szerszy problem. Rodzice uczniów pewnego dnia zorientowali się, że wystarczyło wejść na stronę internetową szkoły i kliknąć na link do monitoringu, by otworzyć stronę, na której dyrektor szkoły pisze do nieokreślonego Krzyśka, w jaki sposób można podejrzeć monitoring. Opisana była tam instrukcja wejścia oraz podane hasło.

Co sprawia, że Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych chowa głowę w piasek niczym struś? Okazuje się, że to brak kompleksowej regulacji prawnej monitoringu wizyjnego i trudności w stosowaniu ustawy o ochronie danych osobowych zmuszają go do uników i podejmowania interwencji tylko w najbardziej jednoznacznych sytuacjach. A cierpią na tym przede wszystkim prawa i wolności obywateli.

Irena Lipowicz swoim słowem wstępnym otworzyła w zeszłym miesiącu konferencję „Nadzór niekontrolowany? Nowe wyzwania dla wolności”. Postanowiliśmy udostępnić jej wystąpienie na naszej stronie internetowej również w formie tekstowej. Rzecznik porusza w nim nie tylko kwestie związane z prawem, ale przede wszystkim stawia pytania dotyczące społecznych konsekwencji funkcjonowania społeczeństwa nadzorowanego. Zachęcamy do lektury!