Ministerstwo Spraw Nadzorczych. Nowe zabawki MSWiA

To, że władza wykonawcza dąży do poszerzania swojego stanu posiadania, nie jest zjawiskiem ani nowym, ani wyjątkowym. Jednak przyrost uprawnień polskiego ministra spraw wewnętrznych następuje w tempie geometrycznym, o czym świadczą dwie nowo powstałe formacje pozostające w jego gestii: Biuro Nadzoru Wewnętrznego i Służba Ochrony Państwa.

Czasami pomysły powołania do życia nowych służb, którymi w ostatnich latach raczyli nas rządzący, mają charakter groteskowy i budzą co najwyżej uśmiech politowania. Tak było w przypadku szczęśliwie zarzuconej propozycji utworzenia Straży Geologicznej, która miała być państwową umundurowaną formacją uzbrojoną do spraw zwalczania naruszeń prawa geologicznego i górniczego. Niestety, o nowych służbach mających podlegać ministrowi spraw wewnętrznych, tj. o Biurze Nadzoru Wewnętrznego i Służbie Ochrony Państwa, trudno mówić z podobnym dystansem.

Uporządkujmy fakty: Biuro Nadzoru Wewnętrznego ma stanowić nową jednostkę organizacyjną w strukturach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, służącą sprawowaniu przez ministra nadzoru nad Policją, Strażą Graniczną, Biurem Ochrony Rządu oraz Państwową Strażą Pożarną. Ma ono działać równolegle do funkcjonujących dotychczas komórek nadzorczych w ramach poszczególnych formacji. Służba Ochrony Państwa to z kolei nowa jednostka, która ma przejąć zadania Biura Ochrony Rządu.

O projektowanym powstaniu BNW oraz SOP informowaliśmy przy okazji pojawienia się pierwszych doniesień o planowanych zmianach legislacyjnych. Impulsem do powstaniu obu służb były ujawnione dysfunkcje: w przypadku BNW chodziło m.in. o okoliczności śmierci Igora Stachowiaka we wrocławskiej komendzie czy zdobyte przez Panoptykon informacje o nieprawidłowościach w pobieraniu przez Policję billingów, a w przypadku SOP – seria wypadków komunikacyjnych z udziałem kolumn Biura Ochrony Rządu.

Nie kwestionujemy prawdziwości zidentyfikowanych przy okazji tych zdarzeń problemów – odpowiedź na nie przypomina jednak leczenie dżumy cholerą. Panoptykon wielokrotnie opowiadał się przeciw tworzeniu nowych bytów w miejsce uzdrawiania tych już istniejących. Kolejny raz powstają nowe służby, wyposażane przy okazji w szerokie uprawnienia inwigilacyjne i nadzorcze.

Poprzez powołanie Biura Nadzoru Wewnętrznego minister zyska możliwość bezpośredniego dostępu do materiałów czynności operacyjno-rozpoznawczych prowadzonych w Policji i Straży Granicznej – do tej pory dysponował jedynie materiałami przetworzonymi, przedstawionymi mu przez odpowiednią formację. Otwiera to drogę do udostępniania ministrowi danych uzyskanych w drodze kontroli operacyjnej, w tym nagrań z podsłuchów, w interesujących go sprawach, np. o charakterze politycznym. W przypadku Służby Ochrony Państwa, która będzie zajmować się również ochroną Sejmu i Senatu, szczególne zaniepokojenie wzbudza przepis pozwalający SOP na gromadzenie danych o „osobach o nieustalonej tożsamości lub usiłujących ukryć swoją tożsamość”. Powracają tu wspomnienia z grudnia zeszłego roku, kiedy Policja opublikowała w Internecie wizerunki protestujących pod Sejmem. Czyżby SOP miała poza ochranianiem najważniejszych osób w państwie służyć także wywieraniu dodatkowej presji na uczestników zgromadzeń, zniechęcając obywateli do manifestowania swojego oporu wobec polityki rządzących? Piotr Niemczyk zwraca również uwagę na to, że SOP może posłużyć do inwigilacji posłów opozycji.

Najbardziej optymistyczny scenariusz dotyczący Biura Nadzoru Wewnętrznego i Służby Ochrony Państwa zakłada, że powstanie nowych służb ma raczej symbolicznie zwiększyć władzę ministra Mariusza Błaszczaka niż realnie służyć inwigilacji obywateli. Jednak wszelkie formy rozrostu nadzoru bazujące nie na niezależnych podmiotach, a na organach władzy wykonawczej budzą uzasadniony sprzeciw – i jako takie muszą być poddane szczególnie czujnej obywatelskiej kontroli.

Weronika Adamska