Końcowe oświadczenie koalicji organizacji monitorujących przebieg wyborów nowego GIODO

4 sierpnia 2010 dr Wojciech Wiewiórowski, nowo wybrany Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych złożył wobec Sejmu ślubowanie. Tym samym zakończył się formalnie proces wyborów GIODO. W koalicji z Helsińską Fundacją Praw Człowieka oraz INPRIS - Instytutem Prawa i Społeczeństwa prowadziliśmy od 27 maja do 25 czerwca 2010 obywatelski monitoring kandydatur.

Zaraz po dokonaniu wyboru GIODO przez Sejm opublikowaliśmy własną ocenę przebiegu wyborów oraz osoby kandydata, z punktu widzenia stawianych mu wymagań. Teraz publikujemy ostateczne wnioski z realizacji projektu monitoringowego oraz postulaty na przyszłość, wypracowane przez całą koalicję.

Podsumowując: wybory przebiegły zgodnie z prawem, jednak na krytykę zasługuje to, że kandydatury zgłoszono w ostatniej chwili. Taka praktyka stanowi naruszenie dobrego obyczaju i utrudnia realną kontrolę kwalifikacji kandydatów. Dodatkowo, niedostateczne planowanie prac parlamentu spowodowało, że poprzedni Inspektor musiał pełnić obowiązki przez ponad 3 tygodnie po zakończeniu kadencji.

PEŁNA TREŚĆ OŚWIADCZENIA:

HELSIŃSKA FUNDACJA PRAW CZŁOWIEKA

INPRIS – INSTYTUT PRAWA I SPOŁECZEŃSTWA

FUNDACJA PANOPTYKON

Oświadczenie koalicji organizacji pozarządowych realizujących Obywatelski Monitoring Kandydaturna Stanowisko Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (OMX GIODO)

A. WPROWADZENIE

Koalicja prowadziła od 27 maja do 25 czerwca 2010 monitoring wyborów Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (GIODO). Koalicja składa się z trzech organizacji pozarządowych: Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, INPRIS - Instytutu Prawa i Społeczeństwa oraz fundacji PANOPTYKON. Nasze działanie nawiązuje do realizowanego od 2006 roku obywatelskiego monitoringu kandydatur na stanowiska sędziów Trybunału Konstytucyjnego (OMX TK) oraz Rzecznika Praw Obywatelskich (OMX RPO). Idea obywatelskiego monitoringu wyborów na ważne stanowiska w państwie wzięła się z przekonania, że jako obywatele mamy prawo kontrolować kwalifikacje zgłaszanych kandydatów, ponieważ od tego zależy jakość ich pracy dla społeczeństwa.

Przedstawiamy wyniki monitoringu procedury wyborów GIODO. Koalicja nie ocenia merytorycznych kwalifikacji kandydatów (podobnie jak np. monitoring wyborów parlamentarnych przez międzynarodowych obserwatorów nie obejmuje merytorycznej oceny kandydatów na posłów). Z merytoryczną oceną kandydatury dr. Wojciecha Wiewiórowskiego można zapoznać się w oświadczeniu Fundacji PANOPTYKON. Materiały zebrane w toku monitoringu (kwestionariusz, życiorys, wybrane dokumenty z Sejmu i Senatu, nagranie wideo z przesłuchania publicznego) można znaleźć tutaj.

B. USTALENIA

1. Kluby parlamentarne przedstawiły dwie kandydatury: dr .Wojciecha Wiewiórowskiego (zgłoszony przez klub „Platforma Obywatelska”) oraz prof. Dariusza Góreckiego (zgłoszony przez klub „Prawo i Sprawiedliwość”).

2. Obywatelskiemu monitoringowi poddał się dr Wojciech Wiewiórowski. Profesor Dariusz Górecki odmówił.

3. Doktor Wiewiórowski przekazał koalicji komplet informacji na swój temat, odpowiedział obszernie na pytania zadane na piśmie, wziął udział w dwu i pół godzinnym przesłuchaniu obywatelskim. W toku przesłuchania kandydat podkreślał, że jeśli zostanie wybrany na stanowisko GIODO, położy nacisk na współpracę ze społeczeństwem obywatelskim.

4. Doktor Wojciech Wiewiórowski specjalizuje się w prawie nowych technologii, informatyzacji oraz informatyce prawniczej. Posiada wiedzę z zakresu prawa ochrony danych osobowych, szczególnie w kontekście stosowania technologii informatycznych. Doświadczenie kandydata jest udokumentowane w postaci listy pełnionych funkcji, publikacji i wystąpień publicznych. Doktor Wojciech Wiewiórowski przez ostatnie trzy lata pełnił funkcję Dyrektora Departamentu Informatyzacji MSWiA. W tej roli brał udział w pracach legislacyjnych dotyczących m.in. ustawy o informatyzacji, ustawy o ochronie danych osobowych, ustawy o pl.ID. Szczegóły na temat wykształcenia, doświadczenia zawodowego, zainteresowań naukowych i działalności dydaktycznej kandydata można znaleźć w odpowiedziach na nasz kwestionariusz.

5. Przed posiedzeniem sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka wnioskodawcy wycofali kandydaturę profesora Góreckiego.

6. Doktor Wiewiórowski stawił się przed Komisją Sprawiedliwości i Praw Człowieka 24 czerwca 2010. Komisja po dyskusji pozytywnie zaopiniowała kandydaturę.

7. 25 czerwca 2010 Sejm powołał Wiewiórowskiego na Generalnego Inspektora Danych Osobowych. Objęcie stanowiska przez Inspektora wymaga wyrażenia zgody przez Senat oraz ślubowania wobec Sejmu (zob. art. 8 i 9 ustawy z 29 sierpnia 1997 o ochronie danych osobowych).

8. 13 lipca 2010 upłynęła kadencja poprzedniego Inspektora, Michała Serzyckiego, który z mocy prawa pełni obowiązki GIODO do czasu objęcia stanowiska przez dr Wojciecha Wiewiórowskiego.

9. 22 lipca 2010 Senat uchwalił zgodę na powołanie dr Wiewiórowskiego.1

0. 4 sierpnia 2010 dr Wiewiórowski złożył wobec Sejmu ślubowanie. Tego dnia obejmuje stanowisko i jest to początek jego kadencji.

C. OCENA WSPÓŁPRACY Z SEJMEM

1. Kalendarz prac

Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych wybiera Sejm. Monitoring wyborów GIODO wymaga zatem przynajmniej minimalnej współpracy ze strony Sejmu. Monitoring wymaga także czasu na zbieranie i analizę informacji, organizację przesłuchania, publikację materiałów. Tymczasem kluby parlamentarne często zwlekają ze zgłoszeniem kandydatur do ostatniej chwili. Ta praktyka radykalnie utrudnia obywatelom monitoring. Tak było i tym razem.

13 lipca 2010 upłynęła kadencja obecnego Inspektora. Zgodnie z Regulaminem Sejmu wniosek o powołanie następcy należało zgłosić najpóźniej 30 dni przed upływem kadencji, czyli 14 czerwca 2010.

Przewidując, że zgłoszenia trafią do opinii publicznej w ostatniej chwili, jeszcze 27 maja 2010 wystosowaliśmy do Marszałka Sejmu oraz klubów i kół poselskich z prośbą o rychłe oficjalne wskazanie kandydatów na GIODO. Nie spowodowało to jednak przyspieszenia działań. Pismem z 2 czerwca 2010 poinformowano nas, że jeszcze nie wpłynęły żadne kandydatury.

Lista kandydatów (Druk Sejmowy 3155), która wymienia dwie kandydatury zgłoszone przez kluby, nosi datę 16 czerwca. Natomiast strona internetowa Sejmu podaje w spisie Druków Sejmowych i w metryce dokumentu datę 14 czerwca. W związku z powyższą rozbieżnością Koalicja nie może stwierdzić, kiedy powstała lista kandydatów. Zweryfikowanie, czy wnioskodawcy dochowali terminu, utrudnia również fakt, że lista nie zawiera informacji, kiedy wpłynęły kandydatury.

Posiedzenie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka Sejmu zostało zaplanowane już 9 dni po ogłoszeniu listy kandydatów (24 czerwca), a samo głosowanie na sesji plenarnej Sejmu następnego dnia.

W efekcie koalicja prowadząca monitoring miała tylko 9 dni na przeprowadzenie całego procesu, co obejmuje: skontaktowanie się z kandydatami, przesłanie im zaproszenia do udziału w projekcie wraz z kwestionariuszem i pytaniami, analizę uzyskanych informacji, przygotowanie i przeprowadzenie przesłuchania, upublicznienie materiałów z przesłuchania.

2. Współpraca z Komisją Sprawiedliwości i Praw Człowieka

Na powyższym tle pozytywnie wypada współpraca z Komisją Sprawiedliwości i Praw Człowieka, która przeprowadziła przesłuchanie kandydata na GIODO oraz wydawała opinię na jego temat. Przewodniczący, poseł Ryszard Kalisz zezwolił przedstawicielom koalicji na udział w posiedzeniu Komisji, mimo zgłoszenia zainteresowania przez nas na dzień przed posiedzeniem, a także umożliwił nam zabranie głosu i zadawanie pytań kandydatowi podczas posiedzenia.

D. WNIOSKI

1. Wysiłek organizacji pozarządowych ułatwił zainteresowanym weryfikację kwalifikacji kandydata i praworządności procedury wyborów.

2. Koalicja nie zauważyła naruszeń prawa przy wyborze GIODO.

3. Koalicja nie zauważyła naruszeń dobrych obyczajów przy wyborze GIODO z wyjątkiem zgłaszania kandydatur w ostatnim prawnie dopuszczalnym terminie. Kluby zgłosiły kandydatury w terminie przewidzianym przez prawo, ale za późno, żeby umożliwić obywatelom wnikliwą weryfikację kandydata i żeby zapewnić kadencji na stanowisku GIODO. 9 dni to za mało na sprawdzenie kwalifikacji kandydata na ważne stanowisko państwowe a zarazem organ ochrony konstytucyjnych praw obywateli. Odpowiedzialność za utrwalenie w tej sprawie złego obyczaju spoczywa na klubach zgłaszających kandydatury: na Platformie Obywatelskiej oraz na Prawie i Sprawiedliwości.

E. POSTULATY

1. Koalicja organizacji obywatelskich powtarza postulat, aby zgłaszać kandydatury w terminie umożliwiającym sprawdzenie kwalifikacji.

Nazwiska kandydatów należy przedstawiać z należytym wyprzedzeniem zanim upłynie okres zgłaszania kandydatur. Jest to potrzebne, aby decydenci i opinia publiczna mogli realnie zapoznać się z kwalifikacjami kandydata. Taka praktyka umożliwia w razie potrzeby wycofanie kandydatury (np. gdyby ujawniono fakty źle rzutujące na kwalifikacje kandydata) i zaproponowanie innej kandydatury bez zagrożenia ciągłości urzędu. Obecna praktyka powoduje, że kontrola kwalifikacji kandydatów musi odbywać się ekspresowo, więc z konieczności powierzchownie -- a gdyby doprowadziła do negatywnych ustaleń, to zagraża spóźnionym wyborem. Na przykład, gdy z kandydowania na sędziego Trybunału Konstytucyjnego wycofał się Kazimierz Barczyk, w Trybunale powstał wakat przez ponad dwa miesiące do czasu przeprowadzenia od nowa wyborów innego kandydata. W wypadku dr Wiewiórowskiego, którego powołanie przebiegło bez przeszkód formalnych czy politycznych, nie powstał formalnie wakat, a mimo tego przez ponad 3 tygodnie poprzedni Inspektor musiał pełnić obowiązki GIODO, żeby zapewnić ciągłość urzędu.

2. Druk Sejmowy informujący o kandydaturach powinien zawierać informacje o dacie wpłynięcia odpowiednich wniosków oraz czy zgłoszono je w regulaminowym terminie.

Zły zwyczaj zgłaszania kandydatur w ostatniej chwili rodzi potrzebę rygorystycznej weryfikacji, czy wniosek wpłynął w terminie. Obywatele powinni mieć bezpośredni dostęp do informacji i zapewnienia kompetentnego organu, czy dochowano prawnego terminu zgłoszenia kandydatury.