Negatywna opinia Rzecznik Praw Obywatelskich rozwiewa ostatnie wątpliwości wokół ACTA

Artykuł
21.02.2012
5 min. czytania
Tekst

Rzecznik Praw Obywatelskich, na prośbę Prezydenta RP, wydała ważną opinię na temat ACTA. Ten dokument stanowi rozwinięcie tez, które prof. Lipowicz sformułowała w swojej pierwszej opinii (wydanej z własnej inicjatywy). Na kilkudziesięciu stronach zostały przedstawione kluczowe kontrowersje i problemy prawne związane z ACTA. Zdaniem Rzecznik, ewentualna ratyfikacja tego porozumienia przez Polskę wywołałaby konieczność zmian prawnych. To bardzo ważny – i polemiczny w stosunku do twierdzeń rządowych ekspertów – głos w debacie publicznej.

Biuro Rzecznik Praw Obywatelskich podeszło do zadania stworzenia opinii na temat ACTA bardzo poważnie. Przez ostatnie dwa tygodnie trwały nie tylko intensywne prace w ramach Zespołu Prawa Konstytucyjnego i Międzynarodowego, ale także zewnętrzne konsultacje. Prof. Lipowicz osobiście spotkała się z wieloma organizacjami pozarządowymi i niezależnymi ekspertami, w tym z Fundacją Panoptykon. W efekcie powstała rzetelna, bogata i dobrze umotywowana opinia, której w debacie publicznej na temat ACTA nie sposób zignorować. Nas szczególnie cieszy, że w wielu punktach analiza Rzecznik Praw Obywatelskich pokrywa się z tezami formułowanymi i promowanymi od dawna przez Panoptykon.

Oto najważniejsze, naszym zdaniem, obserwacje i tezy zawarte w opinii Rzecznik Praw Obywatelskich:

  • Trudno przewidzieć - a tym bardziej ocenić - wszystkie możliwe konsekwencje przyjęcia ACTA ze względu na duży poziom ogólności tego dokumentu i brak dostępu do materiałów negocjacyjnych. Związanie się tak ogólnym, pełnym otwartych i nieprecyzyjnych zwrotów, porozumieniem może prowadzić do naruszenia konstytucyjnej zasady pewności prawa. To zagrożenie samo w sobie powinno stanowić poważny argument przeciw ACTA.
  • Na krytykę zasługuje także sam tryb powstawania ACTA. Zdaniem Rzecznik Praw Obywatelskich, "negocjacje były nieprzejrzyste i niejawne", a konsultacje niepełne, ponieważ zostały w nich uwzględnione tylko opinie jednej strony. Co więcej, konsultowane podmioty miały tylko 20 dni na wyrażenie opinii na temat bardzo złożonego dokumentu prawnego. Rzecznik jednocześnie docenia fakt, że polski rząd w czasie negocjacji domagał się zwiększenia transparentności oraz udostępnienia dokumentów opinii publicznej.
  • Przyjęcie ACTA wywołałoby bezpośrednią konieczność zmiany przepisów prawa. W szczególności, konieczna byłaby zmiana prawa karnego w zakresie trybu ścigania przestępstw przeciwko własności intelektualnej. 
  • Filozofia i konkretne postanowienia ACTA nie zmierzają do zachowania równowagi pomiędzy ochroną interesów właścicieli praw własności intelektualnej a interesem społecznym.   
  • Zdaniem Rzecznik Praw Obywatelskich ACTA rodzi zagrożenia dla:
    • ochrony danych osobowych - m.in. w zakresie, w jakim daje podstawę do przekazywania danych poza terytorium Unii Europejskiej;
    • prawa do informacji, wolności słowa i dostępu do dóbr kultury – istnieje poważne ryzyko, że w oparciu o ACTA sądy zaczną rygorystycznie (i zawężająco) interpretować "dozwolony użytek", co z kolei może doprowadzić do efektu mrożącego (użytkownicy w obawie przed sankcjami prawnymi zaczną modyfikować i ograniczać swoje działania w sieci); 
    • prawa do sądu – zgodnie z ACTA również organy inne niż sądowe mogą domagać się udostępniania informacji (danych osobowych) o domniemanych naruszycielach praw autorskich; ACTA przewiduje stosowanie środków tymczasowych bez wysłuchania drugiej strony; 
    • prawa własności – ACTA przewiduje niszczenie przedmiotów, jeśli stanowią naruszenie prawa własności intelektualnej.


W podsumowaniu, Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę na to, że ACTA:

  • preferuje interesy podmiotów własności intelektualnej, ograniczając prawa użytkowników;
  • utwierdza obecnie istniejące instytucje prawne i poziom ochrony praw własności intelektualnych, co może ograniczać rozwój społeczeństwa informacyjnego (który w niedalekiej przyszłości będzie wymagać zmian prawnych w tym obszarze);
  • stwarza zagrożenie dla praw człowiek oraz może prowadzić do obniżenia poziomu ich ochrony zarówno w Polsce, jak i w Unii Europejskiej.

Pełna treść opinii Rzecznik Praw Obywatelskich

Newsletter

Otrzymuj informacje o działalności Fundacji

Twoje dane przetwarza Fundacja Panoptykon w celu promowania działalności statutowej, analizy skuteczności podejmowanych działań i ewentualnej personalizacji komunikacji. Możesz zrezygnować z subskrypcji listy i zażądać usunięcia swojego adresu e-mail. Więcej informacji o tym, jak przetwarzamy twoje danejakie jeszcze prawa ci przysługują, w Polityce prywatności.