Karty pre-paid w ustawie antyterrorystycznej

Ustawa antyterrorystyczna, nad którą pracuje obecnie parlament, ma – przynajmniej w założeniu – umożliwić skuteczne zapobieganie aktom terroru. Jednym z proponowanych rozwiązań jest rejestracja abonentów tzw. telefonicznych usług przedpłaconych. Rząd chce w ten sposób ograniczyć możliwość komunikowania oraz kamuflażu osób zaangażowanych w działalność terrorystyczną. Rozwiązanie to ma być również uzasadnione potrzebą „przeciwdziałania zjawisku fałszywych powiadomień o podłożeniu ładunków wybuchowych”. Jest to jednak rozwiązanie kontrowersyjne – ze względu na ryzyko ingerencji w prawa użytkowników, jak i problemy organizacyjne oraz skuteczność.

Zgodnie z projektem abonenci korzystający z tzw. kart pre-paid, będą musieli podać usługodawcom m.in. swoje imię, nazwisko oraz numer PESEL. Operatorzy będą zaś zobowiązani do weryfikacji tych danych – z dokumentem tożsamości lub informacjami zawartymi w specjalnych rejestrach abonentów. Projekt przewiduje, że taka weryfikacja może odbywać się różnymi drogami, np. elektronicznie lub za pośrednictwem banku. Użytkownicy, którzy już korzystali z kart pre-paid wcześniej, muszą zostać zweryfikowani do 2 stycznia 2017 r. Inaczej utracą możliwość korzystania z usług telefonicznych.

Sam obowiązek rejestrowania wszystkich abonentów sieci telefonicznych jest dosyć powszechny i występuje w wielu krajach (np. Niemcy, Francja, Dania, Hiszpania, Włoch, Indie, Japonia). Jest jednak wiele państw, gdzie nie trzeba rejestrować prepaidów – np. w Szwecji, Wielkiej Brytanii, USA, Argentynie czy Korei (poniżej zamieściliśmy mapkę pokazującą obowiązek rejestrowania prepaidów na świecie) . W Polsce już w 2004 r. władze próbowały przeforsować to rozwiązanie, napotkały jednak zdecydowany sprzeciw operatorów telefonicznych. Obecnie dostawcy usług nie kwestionują już samego rozwiązania, jednak wskazują, że wiąże się on z ogromnym wysiłkiem logistyczno-organizacyjnym. Jak podkreślają przedsiębiorcy skupieni w Polskiej Izbie Informatyki i Telekomunikacji, szczególnie kłopotliwy jest bardzo krótki czas wdrożenia nowych przepisów.

Wątpliwa jest natomiast teza o skuteczności obowiązkowej rejestracji pre-paidów w walce z terroryzmem. Cecilia Malmström – komisarz UE ds. handlu (a wcześniej spraw wewnętrznych) powiedziała na forum Parlamentu Europejskiego, że nie ma obecnie żadnych dowodów na skuteczność tego rozwiązania w kontekście zwalczania przestępstw. Podobnego zdania jest rząd brytyjski, który, po szczegółowych analizach przeprowadzonych przez agencje wywiadowcze oraz ekspertów do spraw bezpieczeństwa, nie zdecydował się na wprowadzenie rejestracji kart pre-paid.

W tym kontekście ciekawy jest przykład Meksyku, który zrezygnował z tego rozwiązania trzy lata po jego wprowadzeniu. Meksykański senat, uzasadniając tę decyzję, wskazał, że opierało się ona na mylnym przekonaniu, jakoby przestępcy posługiwali się numerem telefonu zarejestrowanym na ich imię i nazwisko. Tymczasem obowiązek rejestracji doprowadził do upowszechnienia kradzieży numerów oraz tożsamości – przez co niewinne osoby miały później problemy z wymiarem sprawiedliwości. Przestępcy korzystali również z zagranicznych numerów telefonicznych. W związku z tym rozwiązanie stało się raczej mirażem niż faktycznym gwarantem dla bezpieczeństwa.

Obok problemów technicznych oraz wątpliwej skuteczności obowiązkowa rejestracja abonentów usług przedpłaconych może wpłynąć na ograniczenie prawa do anonimowej komunikacji. Ma ona szczególne znaczenie dla adwokatów czy dziennikarzy. Z perspektywy osób wykonujących te zawody niezarejestrowane karty telefoniczne pełnią ważną funkcję, wspierając ochronę źródeł informacji i danych osobowych klientów. Przeciwko wprowadzaniu obowiązkowej rejestracji kart prepaid opowiedział się m.in. specjalny sprawozdawca ONZ ds wolności wypowiedzi.

Opracowanie: Jędrzej Niklas

Więcej na ten temat:

Raport GSM Association: The Mandatory Registration of Prepaid SIM Card Users [PDF]

Stanowisko Fundacji Panoptykon  w sprawie ustawy antyterrorystycznej [PDF]

Poniższa mapka pokazuje, w jakich krajach obowiązuje obowiązkowa rejestracja prepaidów. Źródło raport: GSM Association