Czym żyliśmy w 2019 r.

W 2019 r. Fundacja Panoptykon świętowała 10. urodziny. Czy rok jubileuszowy był przełomowy? Sprawdź, co udało się nam osiągnąć w mijającym roku i ile to kosztowało. Poznaj wyzwania, z jakimi chcemy się zmierzyć, i dowiedz się, jak możesz wesprzeć tę walkę.

Nowe batalie

Jedni na okrągłe urodziny skaczą ze spadochronu, my swój 10. rok działalności rozpoczęliśmy od wytoczenia dział przeciwko samemu Google’owi. Akcja ma wymiar europejski, ponieważ skargi na śledzący ekosystem reklamy internetowej, do którego głównych architektów należy amerykański gigant, złożyły organizacje w 15 państwach UE. Skoro powiedzieliśmy A, musieliśmy powiedzieć B. Na biurko drugiego z internetowych potentatów, Facebooka, trafił pozew dotyczący jego arbitralnych decyzji cenzorskich – a konkretnie kwestionujący nieusprawiedliwioną blokadę kont i grup Społecznej Inicjatywy Narkopolityki na Facebooku i Instagramie. Na razie firma Marka Zuckerberga gra na czas – choć obsługuje 16 milionów polskich użytkowników, twierdzi, że nie może odpowiedzieć na pozew w języku polskim, i żąda pokrycia kosztów tłumaczenia.

Zmiany na plus

Nasz upór nieraz procentował w sejmie i na sali sądowej (gdzie w ostatnich latach trudno o satysfakcjonujące rozstrzygnięcia). Doprowadziliśmy między innymi do tego, że prawo bankowe wzbogaciło się o przepis uprawniający do żądania wyjaśnienia oceny zdolności kredytowej, a Ministerstwo Cyfryzacji ujawniło, ile razy ABW pobierała dane obywateli z bazy paszportowej. Szef tej służby został też przywołany do porządku przez Naczelny Sąd Administracyjny (dla przypomnienia: NSA stwierdził, że ABW nie może zbywać naszych pytań o podsłuchy zakładane bez zgody sądu oraz o zdalny dostęp do systemów monitoringu i baz danych ogólnikowym „to zagrozi bezpieczeństwu”).

Szczególną satysfakcję przyniosło nam ostateczne pożegnanie z eksperymentem profilowania bezrobotnych, o co walczyliśmy przez niemal 5 lat. Do listy udanych lokalnych interwencji możemy z kolei dopisać zablokowanie projektu „monitoringu totalnego”, czyli pomysłu, aby przestępczość w jednej z najbezpieczniejszych dzielnic Krakowa (a docelowo w całym mieście) zwalczać za pomocą sieci kamer obserwujących każdy centymetr przestrzeni publicznej i montowanych na każdej latarni (sic!). Dodajmy tylko, że choć w jednej z wcześniejszych fantazji pomysłodawcy kamery miały być instalowane w figurkach sów i krasnali, groźba realizacji groteskowego projektu „monitoringu totalnego” była jak najbardziej realna.

Współpraca procentuje

W trakcie prowadzonych w tym roku kampanii wyborczych namówiliśmy ponad 6 tys. Polek i Polaków (wszystkim bardzo dziękujemy) do zainstalowania w przeglądarce wtyczki „Kto cię namierzył”. To wszystko w ramach szeroko zakrojonego projektu badawczego, w którym wspólnie z Fundacją ePaństwo i firmą Sotrender na warsztat wzięliśmy działanie reklam politycznych w mediach społecznościowych. Analiza danych wciąż trwa, ale już dzisiaj na stronie ktocienamierzyl.pl możesz zamówić raport, którego publikację planujemy na wiosnę!

W grupie ekspertów zaproszonych do współpracy przez Rzecznika Praw Obywatelskich zmierzyliśmy się z pytaniem, jak rozwiązać problem braku kontroli nad służbami. Efekt? Propozycje zmian w prawie zebrane w dokumencie o wdzięcznej nazwie Osiodłać Pegaza (skojarzenia z narzędziem do masowej inwigilacji zakupionym przez CBA uprawnione).

Do wspólnych obchodów Dnia Ochrony Danych Osobowych pod hasłem #skasujciastko namówiliśmy kilkanaście organizacji zajmujących się edukacją medialną. Wspólnie z innymi członkami EDRi sprawdzaliśmy, jak wyglądał pierwszy rok działania RODO w Europie, i stworzyliśmy stronę

GDPR Today, gdzie prezentowaliśmy nasze wnioski. Aktywnie działaliśmy też w koalicji organizacji na rzecz trzeciego sektora (wpisz w wyszukiwarkę: „Organizacje społeczne. To działa!”).

W sieci i twarzą w twarz

Nasza oferta publikacji wzbogaciła się o kilka nowych pozycji: Śledzenie i profilowanie w sieci – raport o reklamie internetowej, Stopniowo i bez zadyszki – trening prywatności dla każdego, w którym wyjaśniamy, jak krok po kroku wprowadzić zdrowe nawyki w cyfrowym życiu, a także o przewodnik Stop dezinformacji – pisany z myślą o dziennikarzach i redakcjach, którzy odgrywają kluczową rolę w walce z manipulacją i fake newsami.

Rozkręciliśmy też projekt podcastów Panoptykon 4.0. Co dwa tygodnie w czwartek zapraszamy na rozmowę o człowieku i technologiach. Ciekawie, dogłębnie i ludzkim językiem.

Jak zawsze, mimo ograniczeń kadrowych kilkuosobowego zespołu, staraliśmy się być gdzie się da, w kraju i za granicą, by dzielić się wiedzą i inspirować do działania.

Stwarzaliśmy przestrzeń do nieskrępowanej dyskusji o bezpieczeństwie w ramach Wielkiej rozmowy bez podziałów, prowadziliśmy warsztaty na festiwalach muzycznych, a z myślą o uczących wznowiliśmy Akademię Cyfrowej Wyprawki, w ramach której pomagaliśmy im przygotować się do dialogu z dziećmi i młodzieżą na temat prywatności, dezinformacji i komunikacji w realiach cyfrowych.

Co planujemy na 2020 r.

Przed nami ważne rozstrzygnięcia na sali sądowej i ciąg dalszy licznych zmagań rzeczniczych. Będziemy walczyć o to, by prawo do wyjaśnienia oceny kredytowej było w praktyce respektowane przez banki. A na szczeblu europejskim czekamy na rozwój wydarzeń dotyczących TERREG, czyli rozporządzenia w sprawie zapobiegania rozpowszechnianiu w Internecie treści o charakterze terrorystycznym, a także ePrivacy, nazywanej młodszą siostrą RODO.

Ale to nie wszystko. Na horyzoncie czekają wyzwania przez duże W.

Po pierwsze internetowe platformy. Skarżąc się na Google’a i wspierając pozew przeciwko Facebookowi, nie powiedzieliśmy ostatniego słowa. Widzimy potrzebę zmian systemowych, dlatego budujemy ogólnoeuropejski front, który ma na celu przedstawienie konkretnych i całościowych rozwiązań problemów Internetu zdominowanego przez gigantów z Doliny Krzemowej.

Po drugie sztuczna inteligencja. Rozumiana jako uczenie maszynowe, a nie modny buzzword na pierwszy lepszy algorytm komputerowy. Zmierzymy się zarówno z mitami na temat tej technologii, jak i realnymi zagrożeniami, które się z nią wiążą, oraz poszukamy formuły dla społecznej kontroli nad jej działaniem.

Po trzecie śledząca reklama. Po sukcesie raportu odkrywającego mechanizmy giełd reklamowych nie odpuszczamy tematu i w ramach europejskiej koalicji przechodzimy do kontrataku. Nie ograniczymy się do kwestionowania legalności najbardziej inwazyjnych rozwiązań, ale zaproponujemy kryteria dla reklamy szanującej prywatność.

Wspieraj

Pomóż nam zrealizować te plany! Wspieraj działania Panoptykonu darowiznami i dołóż 1% podatku. „Dołączam do obrońców wolności i prywatności” to dobre postanowienie na nowy rok. Nr konta: 43 1440 1101 0000 0000 1044 6058. Nr KRS: 0000327613

Finansowe postscriptum

Kto nas wspiera

Korzystamy tylko z takich źródeł finansowania, które pozwalają nam zachować niezależność w patrzeniu na ręce państwu i firmom. W 2019 r. otrzymaliśmy od osób prywatnych ponad 44,7 tys. zł formie darowizn (dane niepełne – aktualne na 9 grudnia) i ponad 162,5 tys. zł w formie 1% podatku (gorąco dziękujemy za każde przekazane nam wsparcie!).

Wsparły nas również prywatne fundacje grantodawcze i firmy, m.in. Open Society Foundations, Sigrid Rausing Trust, Fundacja im. S. Batorego, Network of European Foundations.

Jak wydaliśmy wpływy z darowizn i 1%

Przekazane nam środki przeznaczyliśmy na pokrycie części kosztów:

Środki, których nie wykorzystaliśmy w tym roku, odkładamy jako oszczędności na działalność statutową w kolejnych latach. Pozwala nam to planować długofalowo i sprawnie odpowiadać na nowe wyzwania.