Krytyczny głos Panoptykonu i innych organizacji w sprawie przyszłości prawa autorskiego w Unii Europejskiej

Fundacja Panoptykon i Internet Society Poland odpowiedziały na konsultacje, ogłoszone przez Komisję Europejską, w sprawie nadchodzącej rewizji dyrektywy 2004/48/WE (tzw. dyrektywa IPRED). Dyrektywa reguluje zasady egzekwowania prawa własności intelektualnej w Europie, a tym samym relacje pomiędzy „konsumentami” utworów objętych prawem autorskim, twórcami i pośrednikami, czyli potężnym przemysłem rozrywkowym. Kategorycznie nie zgadzamy się z kursem politycznym obranym przez Unię Europejską na tym polu: w swojej odpowiedzi wyjaśniamy powody tej krytyki oraz przedstawiamy możliwe alternatywy. Stoimy na stanowisku, że prawo własności intelektualnej musi zostać zreformowane tak, aby zapewniało nie tylko ochronę interesów przemysłu rozrywkowego, ale także ochronę podstawowych praw człowieka i korzystne warunki dla rozwoju kultury oraz innowacyjności, szczególnie w Internecie.

W swojej opinii piszemy m.in.:

Ponad 10 lat po wprowadzeniu zasad dotyczących świadczenia usług społeczeństwa informacyjnego oraz wolności słowa w sieci, Unia Europejska staje przed ważnym wyborem: może postawić na pierwszym miejscu takie wartości jak demokracja czy postęp technologiczny, albo, nie zwracając uwagi na uwarunkowania społeczne i technologiczne, może zmienić prawo własności intelektualnej w sposób całkowicie nieodpowiadający dzisiejszym realiom i potrzebom. Niestety, dokument Komisji Europejskiej dotyczący nowelizacji dyrektywy w sprawie egzekwowania  prawa autorskiego sugeruje, że Komisja skłania się ku tej drugiej opcji.

W dobie Internetu każdy obywatel ma dostęp do tego systemu komunikacji – każdy może pobierać i wykorzystywać  treści związane z szeroko rozumianą kulturą. W tym kontekście nierealne wydaje się wyegzekwowanie prawa, zgodnie z którym każde opublikowanie materiałów audiowizualnych w sieci powinno być usankcjonowane prawnie, szczególnie kiedy nie są one publikowane w celach komercyjnych. Debata publiczna nie powinna się koncentrować na tym, w jaki sposób lepiej egzekwować prawo własności intelektualnej, ale na tym, jak wprowadzić takie modele finansowania, które nie będą uderzały w ogół społeczeństwa.

Nowe prawo autorskie powinno chronić przed represją obywateli, którzy w niekomercyjnych celach publikują i ściągają multimedia z Internetu oraz promować rozwój kultury i innowacyjne rozwiązania. Jeżeli Unia Europejska nie zmieni swojego kursu politycznego i nadal będzie koncentrowała się jedynie na restrykcyjnym podejściu do ochrony własności intelektualnej, grozi nam to, że przepisy prawa staną się zupełnie niekompatybilne z potrzebami obywateli, powszechny dostęp do wiedzy i kultury zostanie ograniczony, a wzrost gospodarczy i postęp osiągany do tej pory dzięki Internetowi, zostanie zahamowany.

Nurt alternatywny wcale nie reprezentuje przypisywanego mu często stanowiska, że w erze Internetu zbiorowe zarządzanie prawami nie jest już potrzebne, a powszechna wymiana utworów bez ograniczeń prawnych doprowadziłoby do lepszego podziału środków finansowych pomiędzy twórców i producentów. Zaproponowany i omówiony dość dokładnie w raporcie Free Commons Forum 2010 oraz mającej ukazać się w 2011 książce Philippe Aigrain’a Internet & Creativity, zbiorowy system finansowania twórczości zapewnia rozwój działalności twórczej opartej na Internecie przy jednoczesnym poszanowaniu praw podstawowych i zachowaniu zasad uczciwej współpracy. W ten sposób otwiera się wszystkim drzwi do świata, który już istnieje: nowych mediów, generujących nowe rodzaje utworów; nowych praktyk kulturowych znoszących wyraźny podział na twórców i odbiorców, producentów i konsumentów; oraz nowych form pośrednictwa – umożliwiających  każdemu dostęp do generowanych w Internecie dóbr kultury.

Zapraszamy do lektury pełnej odpowiedzi na konsultacje w sprawie dyrektywy IPRED.

Polecamy także odpowiedzi przygotowane przez zaprzyjaźnione organizacje (w języku angielskim):

European Digital Rights

La Quadrature du Net

Internet Society (globalna organizacja)

Dokumenty Unii Europejskiej w sprawie dyrektywy IPRED (przedmiot konsultacji):

Sprawozdanie Komisji Europejskiej (COM(2010) 779

Dokument roboczy służb Komisji (SEC(2010) 1589

Dokument roboczy służb Rady UE (6141/11)