Na tropie kamer z nagrywaniem dźwięku

W ostatnich latach nieraz spotykaliśmy się z przypadkami wykorzystywania kamer z funkcją nagrywania dźwięku. Miejsca, w których takie urządzenia są umieszczane, bywały dla nas zaskoczeniem. Wiedza, którą dysponujemy na ten temat, jest jednak niepełna. By zebrać dokładniejsze informacje, potrzebujemy Waszej pomocy. Ale to nie wszystko: jeśli uważacie, że takie kamery nie powinny znajdować się w konkretnym miejscu, możecie spróbować to zmienić, np. wysyłając petycję.

Wszystko zaczęło się od nagrania

Nasze szczególne zainteresowanie kamerami z dźwiękiem zaczęło się od tego, że w jednym z programów informacyjnych obejrzeliśmy nagranie z dalekobieżnego autobusu, w którym dwie pasażerki zapobiegły wypadkowi po tym, jak zasłabł kierowca. Niewiele osób zwróciło wtedy uwagę na to, że w autobusie prócz obrazu zarejestrowano także dźwięk. Zainspirowani tym przypadkiem zapytaliśmy o kamery z dźwiękiem w pociągach. PKP Intercity poinformowało nas, że w jednym typie pociągów funkcjonują kamery, które mogą rejestrować dźwięki, jednak – jak później wyjaśniono – ta możliwość nie jest w praktyce wykorzystywana.

Idąc tym tropem, postanowiliśmy sprawdzić, jak rzecz wygląda w komunikacji miejskiej. Okazało się, że w dwóch miastach (Opolu i Bydgoszczy) rejestratory dźwięku umieszczone są w kabinie kierowcy, a w Łodzi kamery nagrywające dźwięk zamontowane są w przestrzeni dla pasażerów. Niestety, ci ostatni nie są w żaden specjalny sposób informowani, że mają do czynienia z czymś więcej niż „zwykła kamera” (bo te coraz częściej traktowane są jako niezbędne wyposażenie komunikacji miejskiej).

Trochę wiemy, ale…

Pojazdy komunikacji to niejedyne miejsca związane z instytucjami publicznymi, w których działają mikrofony albo kamery nagrywające dźwięk. W ramach projektu „Biznes nadzoru” postanowiliśmy zadać pytanie, czy kamery z taką funkcjonalnością stosowane są w przestrzeniach do obsługi interesantów. Z tego względu wysłaliśmy wnioski o udostępnienie informacji publicznej do wszystkich oddziałów wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia i do oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Dwa oddziały NFZ odpowiedziały, że stosują kamery oraz rejestratory dźwięku, a po naszej interwencji negatywnie ustosunkowały się do wniosku o zmianę praktyki działania. To, co udało się nam osiągnąć, to nagłośnić temat i poprawić sposób informowania o specjalnych kamerach w Małopolskim Oddziale Wojewódzkim NFZ. Niestety, to za mało, by rozwiązać problem.

Informacje, którymi dysponujemy, mają szczątkowy charakter, a my sami nie jesteśmy w stanie zapytać wszystkich instytucji publicznych, czy stosują kamery z dźwiękiem, a jeśli tak, to w jakim celu i jak o tym informują. Jeśli ciekawi Cię ten temat, pomóż nam zebrać informacje i napisz wniosek do instytucji znajdującej się najbliższej Ciebie lub takiej, której sposób działania szczególnie Cię interesuje (może to być urząd Twojego miasta, ale też zupełnie inny podmiot, w którego siedzibie często bywasz). Jeśli chcesz, skorzystaj ze wzoru naszego wniosku lub wybierz sobie z niego pytania. Jeśli w odpowiedzi dostaniesz informację o stosowaniu kamer z funkcją nagrywania dźwięku, sprawdź, jak w praktyce wygląda informowanie o ich wykorzystywaniu, i napisz nam o swoich ustaleniach na adres: fundacja@panoptykon.org.

Informacja nie wystarczy

Sama wiedza o praktykach instytucji to za mało, choć jej uzyskanie stanowi pierwszy krok w kierunku obywatelskiej kontroli. Jeśli uważasz, że jakaś instytucja nie powinna stosować kamer lub jakiegoś ich szczególnego rodzaju, bo takie działanie nie znajduje usprawiedliwienia w deklarowanych celach ich wykorzystywania, jest nieproporcjonalne do ingerencji w prawa obywateli, jest nieskuteczne czy zbyt drogie, możesz spróbować to zmienić, pisząc petycję. Wskaż w niej, dlaczego uważasz, że instytucja powinna zmienić swoją praktykę (lub powstrzymać się przed pewnymi działaniami), i zachęć innych, by do niej przystąpili. Nie możemy obiecać, że instytucja pozytywnie odniesie się do Twoich argumentów, ale zgodnie z prawem odpowiedzieć musi – i to w ciągu 3 miesięcy. Może pod wpływem Twojego zainteresowania ktoś zastanowi się, czy w danym miejscu naprawdę warto nagrywać obraz i dźwięk?

Anna Walkowiak

Więcej informacji na ten temat:

Wzór wniosku dotyczącego stosowania kamer w siedzibie instytucji

Wzór wniosku dotyczącego wykorzystywania kamer przez miasto

Dostęp do informacji publicznej – dowiedz się, jak go uzyskać

Monitoring – warto pytać