Niech bank Ci coś wyjaśni!

Dlaczego instytucja pożyczkowa odmówiła Ci pożyczki lub bank dał kredyt na gorszych warunkach, niż pierwotnie zapowiadał? To pytania, na które powinniśmy poznać odpowiedzi dzięki wywalczonemu przez nas bankowemu prawu do wyjaśnienia. Niestety, pierwsze doświadczenia wskazują, że przynajmniej część banków nie wywiązuje się z nowych obowiązków. Chcemy sprawdzić, jak wygląda praktyka pozostałych banków. Bierzesz kredyt lub pożyczkę? Pomóż nam powalczyć o przestrzeganie prawa!

Na początku tego roku cieszyliśmy się z sukcesu: po kilku miesiącach intensywnej pracy udało nam się przekonać decydentów, by przyznali klientom banku prawo do wyjaśnienia tego, co zadecydowało o ocenie ich zdolności kredytowej. To unikatowe rozwiązanie w całej Europie.

Po wejściu w życie nowego prawa postanowiliśmy zweryfikować, jak banki wywiązują się ze swoich nowych obowiązków. Niestety, pierwsze testy wypadły fatalnie. Banki ING i PKO BP – w odpowiedzi na wniosek – w ogóle nie wskazały danych osobowych, na których oparły swoją ocenę zdolności kredytowej. Takie podejście odbiera możliwość skorygowania ewentualnego błędu czy po prostu lepszego zrozumienia, co w oczach banku ma kluczowy wpływ na ocenę zdolności kredytowej. Innymi słowy: niweczy to cały sens nowego uprawnienia klientów banków.

Dlatego potrzebujemy Twojej pomocy w dalszych działaniach na rzecz większej transparentności procesu oceny zdolności kredytowej. Chcemy, żeby wywalczone przez nas nowe prawo nie pozostawało wyłącznie na papierze i żeby klienci ubiegający się o kredyt byli nie tylko petentami zmuszonymi udostępnić bankowi wszystkie informacje na temat swojego osobistego życia – ale równoprawnymi partnerami w rozmowach.

Co możesz dla nas zrobić

1. Sprawdź, jak wyjaśniają inne banki

Jeśli na maila fundacja@panoptykon.org wyślesz otrzymaną od banku odpowiedź, pomożemy Ci ocenić, czy Twój bank zrealizował obowiązek, który na nim spoczywa (twoje dane osobowe będziemy przetwarzać zgodnie z naszą polityką prywatności). Na razie wiemy, że PKO BP i ING są antyprzykładami tego, jak należy stosować nowe prawo. Ale nie wiemy, czy są to jedynie czarne owce, czy ich sposób odpowiedzi jest rynkowym standardem. Jeśli okaże się, że pozostałe instytucje wzorowo realizują swój obowiązek, wykorzystamy otrzymane informacje, by naciskać na czarne owce. Jeśli natomiast inni rynkowi gracze także nie przedstawiają rzetelnych wyjaśnień, to… patrz punkt drugi.

2. Z naszą pomocą zakwestionuj legalność złych praktyk

Kiedy możesz się zaangażować i skorzystać z prawa do wyjaśnienia?

O to, na jakiej podstawie dokonano oceny Twojej zdolności kredytowej, możesz spytać, kiedy:

• starasz się o kredyt lub pożyczkę w banku (nie ma znaczenia, czy decyzja była negatywna, czy pozytywna; nie ma też znaczenia rodzaj kredytu – czy jest to kredyt hipoteczny na zakup mieszkania, czy tylko zakupy na raty w sklepie ze sprzętem elektronicznym);
• starasz się o kredyt konsumencki w instytucji pożyczkowej (instytucje pożyczkowe działające na polskim rynku to m.in. Provident, Vivus czy Bocian – możesz domagać się od nich wyjaśnienia tylko w sytuacji decyzji odmownej).

Uwaga! Prawo do wyjaśnienia obejmuje nie tylko sytuacje, w których dopiero będziesz się starać o kredyt lub pożyczkę. Możesz też spytać o podstawy oceny zdolności kredytowej dokonanej przez bank na potrzeby kredytu, który już spłacasz (pod warunkiem, że decyzja kredytowa została wydana nie wcześniej niż 4 maja 2019 r., kiedy weszła w życie nowelizacja prawa bankowego).

Jak zapytać?

• Treść żądania

Przepisy nie precyzują, jak powinno brzmieć żądanie wyjaśnienia. Naszym zdaniem wystarczy prosty i jednoznaczny komunikat dla banku, np.:

„Na podstawie art. 70a ustawy – Prawo bankowe żądam przedstawienia mi wyjaśnienia dokonanej przez Państwa oceny mojej zdolności kredytowej”. Do tego krótkiego wniosku dołącz identyfikujące Cię dane, którymi posługujesz się w kontakcie z bankiem (np. PESEL lub numer wniosku kredytowego).

• Forma

Przepisy nie precyzują formy złożenia żądania wyjaśnienia. Zarówno ING, jak i PKO BP przyjmują takie żądania drogą elektroniczną. Z rozmów przez infolinię z wybranymi bankami (Santander) i instytucjami pożyczkowymi (Provident) wynika, że żądanie wyjaśnienia można złożyć w dowolnej formie, choćby telefonicznie. Z informacji przesłanych nam przez czytelnika wiemy jednak, że niektóre banki przyjmują żądania wyłącznie drogą pisemną lub w placówkach. Naszym zdaniem to nieuzasadnione ograniczenie i banki powinny przyjmować żądania w każdej formie, która pozwala im bez żadnych wątpliwości potwierdzić tożsamość osoby składającej wniosek.

Co po złożeniu wniosku?

Kiedy otrzymasz odpowiedź, wyślij ją na adres fundacja@panoptykon.org. Przeanalizujemy ją i damy znać, czy naszym zdaniem jest zgodna z nowymi przepisami. W przypadku rażącej niezgodności z prawem pomożemy napisać reklamację, a jeśli ona nie pomoże – skargę do Rzecznika Finansowego lub Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, którzy mogą stwierdzić naruszenie Twoich praw.

Jeśli nasze obawy się potwierdzą i banki uparcie będą ignorowały nowe przepisy, nie obędzie się też bez rozstrzygnięcia sprawy przez sądy. Nie po to przecież walczyliśmy o nowe przepisy, żeby teraz ignorować ich nieprzestrzeganie. Bardzo liczymy na Twoją pomoc!

Wojciech Klicki

Pomóż nam działać na rzecz lepszego prawa i wesprzyj nasze działania!