Szpiegostwo wśród przyjaciół

Niemiecka służba BND, korzystając z dostępu do infrastruktury Deutsche Telekom, przesłuchiwała połączenia telefoniczne wychodzące z Polski. O działaniach, które miały być podejmowane na masową skalę, poinformował na konferencji prasowej austriacki poseł Peter Pilz. Czy i tym razem informacje, zgodnie z którymi obywatele Polski są ofiarami niekontrolowanych działań służb, zostaną zignorowane przez rząd i większość opinii publicznej, podobnie jak te dotyczące udziału polskich służb w masowej inwigilacji?

Na poniedziałkowej konferencji w Sejmie Peter Pilz przedstawił główne założenia umowy Transit, zawartej w 2004 r. pomiędzy BND (Federalną Służbą Wywiadowczą) a Deutsche Telekom, która przyznawała niemieckiej służbie swobodny dostęp do łączy tranzytowych. Chodzi przede wszystkim o znajdujący się we Frankfurcie węzeł telekomunikacyjny, przez który przebiegają również łącza państw ościennych (m.in. Polski). Pilz powiedział, że funkcjonariusze BND mieli do nich swobodny dostęp. Wspólnie z amerykańską NSA niemieckie służby wytypowały 1028 z nich. Na tej podstawie Pilz przygotował ranking państw, których łącza były dla służb najbardziej interesujące. Polska zajmuje w nim trzecie miejsce: po Holandii i Francji, ale przed państwami skandynawskimi czy Rosją.

Czym są łącza telekomunikacyjne, o których mowa? Pilz wyjaśniał, że przechodzą przez nie wszystkie rozmowy na linii Polska–zagranica. Metadane telekomunikacyjne, a być może również treść rozmów miały być przechwytywane i archiwizowane przez BND. Jego zdaniem kluczowe było zdobycie informacji o rozmowach decydentów politycznych, jednak w praktyce działania służb dotykały każdego z nas.

Tu pojawia się kluczowe pytanie: czy polskie władze zareagują na te doniesienia? W analogicznej sprawie trwa już postępowanie karne w Austrii, a Pilz – jeżdżąc po stolicach europejskich – próbuje zainicjować podobne działania w innych państwach. Swoją wypowiedź skonkludował, nawiązując do informacji o tym, jakoby kanclerz Merkel była ofiarą podsłuchiwania przez Amerykanów: „Wtedy była ona ofiarą (…​), natomiast teraz stała się szefową sprawców. Jakiś czas temu Angela Merkel mówiła, że szpiegostwo wśród przyjaciół jest nie do pomyślenia”.

W ujawnianych informacjach na temat tajnych działań służb wcielamy się w różne role. W narracji Pilza jesteśmy ofiarami działań BND. I choć nie jest jasne, czy działania niemieckiej służby dotyczyły treści rozmów, czy tylko tzw. metadanych (kto do kogo dzwoni, kiedy i z jakiego miejsca), to niewątpliwie sprawa wymaga wyjaśnienia. Jednak nie inaczej jest z ujawnianymi przez Snowdena informacjami o udziale polskich służb w masowej inwigilacji, np. w ramach programów Buffalogreen i Orangecrush. Mimo upływu wielu miesięcy od ujawnienia tych informacji nadal nic nie wiemy o jakichkolwiek działaniach wyjaśniających, a organizacje pozarządowe próbujące samodzielnie zweryfikować rewelacje Snowdena napotykają po stronie władz ścianę milczenia. Największą ironią wydaje się to, że bez względu na to, czy jesteśmy ofiarami, czy sprawcami, nie ma nawet pewności, iż ktokolwiek panuje nad masowym zbieraniem danych i kontroluje funkcjonowanie służb – zarówno na świecie, jak i w Polsce.

Wojciech Klicki