Wyzwania dla społeczeństwa informacyjnego: Edukacja medialna 3.0

100-letnia historia edukacji medialnej, badania i teorie z nią związane, trudne pytania o zjawiska trapiące dzisiejszy Internet, dylematy związane ze współczesną rolą i odpowiedzialnością platform internetowych za treści czy konsekwencje rezygnacji z prywatności – tak bogaty przekrój tematyczny znajdziecie w Edukacji medialnej 3.0 autorstwa Grzegorza Ptaszka. To kompendium wiedzy nie tylko dla akademików ukazało się właśnie nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Fundacja Panoptykon jest patronem publikacji.

Historia edukacji medialnej zaczyna się na początku XX w., wraz z wynalezieniem telewizora. Filmy dokumentalne, przyjmowane początkowo z wielką rezerwą, na wiele lat zagościły w szkołach. Dziś ustępują pola tablicom interaktywnym, które – obok odpowiednio wyposażonej pracowni informatycznej i szerokopasmowego internetu – zdają się należeć do podstawowego wyposażenia każdej szkoły.

Niestety – jak zauważa Ptaszek – kwestie sprzętowe czy infrastrukturalne zdają się wyczerpywać cele edukacji medialnej, jakie stawia przed sobą Ministerstwo Edukacji Narodowej, odpowiedzialne za wprowadzanie do szkół także zagadnień cyfrowych. Ukłonem w kierunku współczesności jest wprawdzie wprowadzanie do szkół podstaw programowania, ale w szkolnej edukacji medialnej – która zresztą nie ma statusu oddzielnego przedmiotu – całkowicie pomijane są zjawiska, jakie zachodzą na styku technologii i człowieka, a z którymi uczniowie zmagają się tak wcześnie, jak wcześnie zaczynają korzystać z technologii. Celom, jakie powinna dziś realizować edukacja medialna, poświęcony jest cały rozdział publikacji – to lektura obowiązkowa dla ekspertów z ministerstwa edukacji, którzy decydują o tym, jak dziś wygląda ta sfera w szkołach. „Edukacja medialna 3.0 przenosi ciężar w technicznych umiejętności cyfrowych (…) na umiejętności krytycznej analizy całego ekosystemu medialnego (…), funkcjonującego w oparciu o dane, zaawansowane techniki ich przetwarzania, w tym analizowania i przetwarzania przez inteligentne algorytmy” – zauważa autor.

Dezinformacja, danetyzacja, kapitalizm danych, algorytmy, boty, odpowiedzialność platform internetowych, władza cyberkorporacji, prywatność – lista problemów społeczeństwa informacyjnego, którymi dziś powinna zajmować się edukacja medialna, jest bogata. Grzegorz Ptaszek zbiera, definiuje i porządkuje je w jednej publikacji i w oparciu o bogatą selekcję różnorodnych źródeł rysuje ich wielostronny obraz. Autor stara się też przedstawić stan prawny i wyzwania regulacyjne w sferze nowych mediów. Chociaż prawnicy mogliby przyczepić się do pewnych uproszczeń w tej części publikacji, to na docenienie zasługuje sama próba zmierzenia się z opisem tej skomplikowanej i dynamicznej sfery.

Osobny rozdział publikacji poświęcony jest temu, jaki wpływ mają dziś platformy na debatę publiczną. Grzegorz Ptaszek zauważa, że serwisy takie jak Google, Facebook czy inne portale wprawdzie nie produkują własnych treści, ale dokonują wyborów, jakie treści zobaczą użytkownicy. Dotyczy to nie tylko newsfeeda (jak na Facebooku), wyników wyszukiwania (jak w wyszukiwarce Google), ale też reklam, także politycznych, co w ostatnich latach nie pozostawało bez wpływu na wyniki wyborów w różnych krajach.

Inny temat, który szczególnie interesuje Panoptykon, a któremu w publikacji również poświęcony jest osobny rozdział, to prywatność. Autor przywołuje w nim badania, z których wynika, że chociaż użytkownicy nowych technologii deklarują, że prywatność jest dla nich ważna, to nie są gotowi włożyć wysiłku, żeby o nią zadbać. Coraz więcej osób jest też pozbawionych złudzeń i, wychodząc z założenia, że skoro Facebook i inne portale zarabiają na dostarczaniu im reklam, oni sami też mogliby na tym zarobić. Nas – idealistów – taka monetyzacja prywatności raczej przeraża niż kusi, ale z pewnością nie można tego zjawiska ignorować.

Anna Obem

Współpraca: Dorota Głowacka

Grzegorz Ptaszek – prezes Polskiego Towarzystwa Edukacji Medialnej, adiunkt na Wydziale Humanistycznym AGH w Krakowie

Dziękujemy Autorowi dostrzeżenie w książce roli organizacji społecznych w rozwoju edukacji medialnej w Polsce, w tym Centrum Edukacji Obywatelskiej, Fundacji Nowoczesna Polska i Fundacji Panoptykon.

Uwaga, konkurs!

Mamy do rozdania 3 egzemplarze Edukacji medialnej 3.0! Przekażemy je osobom, które napiszą do nas na fundacja@panoptykon.org, dlaczego interesuje je ten temat.

Aktualizacja: Egzemplarze już rozdane. Dziękujemy za maile! [12.04.2019]