Jak dowiedział się The Intercept, specjalny program TSA (Transportation Security Agency), czyli amerykańskiej agencji zajmującej się bezpieczeństwem na portach lotniczych i morskich, który miał wskazywać potencjalnych terrorystów wśród pasażerów, służył tak naprawdę do wyłapywania imigrantów. Kosztujący ponad 900 mln dolarów program Screening of Passengers by Observation Techniques, w skrócie SPOT, wykorzystywał instrukcje dotyczące tzw. wskaźników zachowań, do których należały m.in.: obserwacja zmęczenia, pocenie się, słabe porozumiewanie się w języku angielskim, nerwowe reakcje na pytania dotyczące statusu imigrantów, dokumentów uprawniających do pracy itp. Krytykowany od początku swego istnienia (czyli od 2007 r.) program nie tylko nie ma naukowych podstaw metodologicznych, ale także nie przynosi oczekiwanych wyników.

Zamachy terrorystyczne w Paryżu wznowiły debatę o wprowadzeniu europejskiego systemu przetwarzania dane pasażerów linii lotniczych, czyli PNR (Passenger Name Records). Pomysł wzbudza wiele kontrowersji i pytań, m.in. o zgodność z Kartą Praw Podstawowych. W zeszłym tygodniu politycy przedstawili pomysły nowych rozwiązań, które mają gwarantować, że funkcjonowanie systemu PNR będzie w mniejszym stopniu ingerować w prawa obywatelskie. Tylko czy poprawki mogą uratować system, który u swych założeń wydaje się sprzeczny z prawami człowieka?

Wczoraj europosłowie przyjęli rezolucję dotyczącą środków używanych do walki z terroryzmem. Zdaniem parlamentarzystów gromadzenie i przetwarzanie danych czy wymiana informacji między organami ścigania zawsze musi być zgodna ze standardami ochrony praw podstawowych. W debacie dotyczącej rezolucji część europosłów podkreślała, że należy prowadzić jednocześnie prace nad wzbudzającym kontrowersje projektem dyrektywy w sprawie danych PNR oraz reformą ochrony danych osobowych. Parlament Europejski opowiedział się również za programami wymierzonymi w radykalizm oraz wzmocnieniem kontroli na zewnętrznych granicach strefy Schengen.

Francja przyśpieszyła wprowadzenie nowych przepisów „antyterrorystycznych”, nad którymi pracowano od 2011 r. Dwa dekrety połączone w jeden, podpisane 6 lutego przez prezydenta Francoişa Hollande’a i premiera Manuela Vallsa, wprowadzają możliwość cenzurowania Internetu. Dzięki nim francuskie służby będą mogły żądać od operatorów blokowania stron zawierających treści związane z terroryzmem i pedofilią. Blokowanie odbywać się będzie z pominięciem drogi sądowej, a operator ma 24 godziny na zastosowanie się do zaleceń.

Pod koniec tego tygodnia odbędzie się szczyt Rady Europejskiej, na którym głowy państw i szefowie rządów zajmą się propozycjami wzmocnienia kontroli na granicach UE i zwiększenia nadzoru nad radykalnymi grupami w Internecie. W związku ze zbliżającym się spotkaniem wzrastają naciski na europosłów sprzeciwiających się wprowadzeniu europejskiego systemu przetwarzania danych pasażerów linii lotniczych. Przygotowany przez Komisję Europejską projekt dyrektywy PNR został zablokowany w Komisji Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych głosami parlamentarzystów z frakcji zielonych i socjalistów. W sukurs sceptycznym wobec PNR deputowanym przyszła Grupa Robocza art. 29, zrzeszająca europejskich rzeczników ochrony danych. W swojej opinii rzecznicy podkreślili, że wprowadzenie rozwiązania proponowanego przez Komisję „poważnie naruszyłoby prawo do ochrony życia prywatnego i danych osobowych wszystkich podróżnych”.

Błękitne niebo, przestrzeń powietrzna, samolot, skrzydła – dla wielu są to pierwsze skojarzenia z wolnością. O samych lotniskach też myślimy w kategoriach swobody podróżowania. Niestety, współcześnie porty lotnicze stały się kolejną sceną odgrywanego na całym świecie teatru bezpieczeństwa. Mamy więc bramki do wykrywania broni, monitoring wizyjny całej przestrzeni lotniskowej oraz liczne bazy danych, które mają „złapać” potencjalnych terrorystów lub nielegalnych imigrantów. Wiele z tych środków prowadzi do naruszeń podstawowych praw i wolności człowieka.

Czy na fali emocji po zamachu na „Charlie Hebdo” Francja przyjmie przepisy ograniczające prywatność i wolność słowa? Poza wyrażeniem pełnego wsparcia dla idei stworzenia europejskiego systemu PNR, francuski rząd zaproponował przyjęcie w kraju nowego prawa ułatwiającego służbom ingerencję w komunikację obywateli. Co więcej, w ramach zaordynowanej przez rząd „ogólnej mobilizacji przeciwko terroryzmowi”, władza planuje także poszerzyć zakres odpowiedzialności firm internetowych i wzmocnić z nimi współpracę.

Kto zmusi amerykańskie firmy do przestrzegania europejskich standardów ochrony danych osobowych? Dlaczego – mimo trzech lat intensywnych prac – Unia Europejska wciąż nie przyjęła przepisów zapobiegających ich rabunkowej eksploatacji?