Profilowanie – poradnik dla osób bezrobotnych

Od maja tego roku powiatowe urzędy pracy profilują osoby bezrobotne. Celem tego zabiegu ma być dostarczenie bardziej zindywidualizowanej pomocy bezrobotnym. Jednak pomysł wzbudza ogromne emocje. Fundacja Panoptykon krytykowała go wielokrotnie. Naszym zdaniem sam proces profilowania jest zbyt sztywny, może prowadzić do błędów i dyskryminacji konkretnych osób. Poważnym problemem, na który zwróciliśmy uwagę, jest brak możliwości odwołania się od profilu przydzielonego w urzędzie. To jednak nie oznacza, że nic nie można zrobić – na szczęście jest jeszcze kilka organów, do których można się poskarżyć na skutki profilowania. Wyjaśniamy, jak to zrobić. Zachęcamy również do dzielenie się z nami, indywidualnym historiami związanymi z profilowaniem w urzędach pracy.

Skarga obywatelska – Kodeks Postępowania Administracyjnego

Kto może złożyć skargę: Na podstawie art. 227 Kodeksu Postępowania Administracyjnego każdy obywatel, który uważa, że działania konkretnego urzędu lub urzędnika są błędne czy krzywdzące.
Jaki może być przedmiot skargi: Działanie urzędu, popełnione błędy, zaniechanie.
Do kogo należy złożyć skargę: Skargę należy kierować do dyrektora konkretnego urzędu pracy, który ma 30 dni na jej rozpatrzenie. Powiatowe urzędy pracy są również częścią administracji starostwa powiatowego. W związku z tym skargi można kierować również do odpowiedniego starosty.
Jakie wymogi powinna spełnić skarga: Skarga ma charakter odformalizowany –  liczy się tylko jej treść, a nie forma. Należy jednak podać swoje imię i nazwisko oraz adres zamieszkania.
Jak ma się to do profilowania: W przypadku profilowania bezrobotnych możemy poskarżyć się np. na brak oficjalnej informacji o tym, jakie pytania są zadawane przy profilowaniu czy jak wygląda przydzielanie do danego profilu. Tymczasem na podstawie obowiązujących przepisów powinien być to obowiązek urzędników. W skardze możemy też wskazać, że nie zgadzamy się z przydzielonym nam profilem, bo np. jest on nieadekwatny do naszej sytuacji życiowej lub dyskryminujący. Trudno będzie w takim wypadku o zmianę przydzielonej kategorii, skarga będzie wówczas stanowić raczej sygnał niezadowolenia ze strony obywateli.
Jakie mogą być efekty skargi: Niestety, skarga obywatelska zazwyczaj nie prowadzi do zmiany w indywidualnej sprawie. Dzięki niej możemy jednak zwrócić uwagę kierownikom urzędów czy instytucjom nadzorującym na nieprawidłowości.

Więcej o skardze obywatelskiej

Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO)

Kto może złożyć wniosek: Każdy obywatel, który uważa, że jego prawa naruszone zostały jego prawa obywatelskie.
Jak można złożyć wniosek: Wniosek można złożyć listownie, za pomocą formularza elektronicznego lub osobiście w godzinach przyjmowania interesantów w biurach RPO (oprócz Warszawy takie biura znajdują się w Gdańsku, Wrocławiu i Katowicach).
Jakie wymogi powinien spełnić wniosek: Wniosek ma odformalizowany charakter: wystarczy wskazać swoje imię, nazwisko i adres zamieszkania. Pozwala to na zarejestrowanie sprawy.
Jak ma się to do profilowania: RPO jest instytucją, która bada naruszenia praw i wolności obywatelskich. Dodatkowo odpowiada za przeciwdziałania dyskryminacji. Do RPO możemy więc zwrócić się jeżeli uważamy, że procedura profilowania naruszyła nasze prawa gwarantowane w konstytucji np. nie możemy odwołać się od decyzji o przydzielonym profilu, efekt profilowania doprowadził do dyskryminacji lub doszło do naruszenia naszego prawa do prywatności. Fundacja Panoptykon niedawno poprosiła Rzecznika Praw Obywatelskich o skierowanie do Trybunału Konstytucyjnego przepisów o profilowaniu pomocy dla osób bezrobotnych. Biuro RPO obecnie rozpatruje nasz wniosek.
Jakie mogą być efekty wniosku: RPO może zbadać sprawę i wystąpić do konkretnej instytucji. Obywatele mogą również dostać poradę jak mogą działać w danej sytuacji. RPO może również skierować przepisy dotyczące profilowania bezrobotnych do Trybunału Konstytucyjnego.

Więcej o wnioskach do RPO
Wzór wniosku
Elektroniczny formularz wniosku

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych (GIODO)

Kto może złożyć skargę: Każdy, kto uzna, że jego zostały naruszone jego prawa w związku z przetwarzaniem danych osobowych. Np. nie dostał informacji o tym jakie dane osobowe będą zbierane w trakcie profilowania.
Jak można złożyć skargę: Skargę można złożyć listownie, mailowo lub ustnie w biurze GIODO. Niestety, za jej wniesienie trzeba zapłacić – 10 zł. Istnieją jednak możliwości zwolnienia z opłaty, np. ze względu na ubóstwo.
Jakie mogą być efekty skargi: Po otrzymaniu oficjalnej skargi Generalny Inspektor musi ją rozpatrzyć. Jednym z uprawnień GIODO jest np. przeprowadzenie kontroli w związku z nieprawidłowościami. GIODO musi na koniec wydać decyzję, w której np. może zarządzać od urzędu zaniechania naruszeń ustawy o ochronie danych osobowych. 
Jakie są inne formy zaangażowania GIODO: Oprócz formalnej skargi, można również zwracać się do GIODO listownie lub mailowo z pytaniami i wnioskami. Nie mają one co prawda mocy formalnej, ale mogą stanowić sygnał dla GIODO, że w niektórych przypadkach może dochodzić do naruszeń i spowodować dalsze działania urzędu. GIODO udziela również praktycznych porad dla obywateli w związku z ochroną danych osobowych. Przy każdym kontakcie z GIODO – nawet jeśli nie składamy formalnej skargi – powinniśmy podać imię, nazwisko i adres zamieszkania. Jest to gwarancją, że nasza sprawa zostanie zarejestrowana i dostaniemy od GIODO odpowiedź.

Więcej o składaniu skarg do GIODO

Zmiana profilu – rozporządzenie o profilowaniu pomocy dla osób bezrobotnych

Generalnie przepisy dotyczące profilowanie pomocy dla bezrobotnych nie umożliwiają zmiany przydzielonego nam profilu pomocy.
Kiedy można zmienić profil pomocy dla bezrobotnego: Gdy opracowany został Indywidualny Plan Działania dla bezrobotnego i nastąpiła jednocześnie zmiana w naszej sytuacji życiowej np. zmieniliśmy miejsce zamieszkania. W takim przypadku należy zgłosić się do właściwego powiatowego urzędu pracy. Ta procedura jest jednak uznaniowa i w dużej mierze zależy od praktyki danego urzędu.
Jak złożyć wniosek: Do odpowiedniego urzędu pracy, forma nie została określona, jednak najlepiej gdy zrobimy to pisemnie.

Wniosek o zmianę lub uzupełnienie danych osobowych

Kto może złożyć wniosek: Każdy ma możliwość zmiany, uzupełnienia, uaktualnienia lub sprostowania danych osobowych, które są zbierane w trakcie profilowania. Jakość tych informacji naprawdę ma znaczenie, ponieważ to na ich podstawie urząd pracy ustala profil dla bezrobotnego.
Do kogo złożyć wniosek: Każdy, kto chciałby uzupełnić lub skorygować swoje dane w urzędzie pracy, powinien złożyć pisemny wniosek i powołać się na art. 32 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie danych osobowych z 29 sierpnia 1997 roku.
Jakie wymagania powinien spełniać wniosek: Wniosek taki powinien zawierać nasze imię, nazwisko, adres zamieszkania oraz wskazywać czego od urzędu się domagamy. Dotyczy to sytuacji gdy np. uznaliśmy, że urzędnik w trakcie zbierania danych do profilowania popełnił błąd lub nasze dane są już nieaktualne.

* * *

Czekamy na indywidualne historie

Profilowanie może przynosić bardzo różne skutki dla osób bezrobotnych. Z jednej strony nie wszystkie formy pomocy adresowane dla danego profilu są dostępne we wszystkich urzędach pracy. Z drugiej, sam proces profilowania i sposób zadawania pytań może różnić się między urzędami. Chcielibyśmy lepiej poznać praktykę działania urzędów pracy w tym temacie. Dlatego  zachęcamy do dzielenia się z nami indywidualnymi historiami dotyczącymi profilowania. Gwarantujemy, że bez zgody zainteresowanych nie będziemy w żaden sposób wykorzystywać ani publikować ich historii. Będzie to jednak istotny dla nas wkład w pogłębianie wiedzy o problemie profilowania. Korespondencje prosimy kierować na adres e-mail: fundacja@panoptykon.org.