Artykuł 17.11.2016 3 min. czytania Tekst Image „Odwykliśmy od myślenia o biurokracji, a tymczasem wpływa ona na każdy aspekt naszego życia”. To zdanie z głośnej i prowokującej książki Davida Graebera. Polskie tłumaczenie Utopii regulaminów zostało właśnie wydane przez Krytykę Polityczną, a Fundacja Panoptykon jest jednym z jego patronów. Niezliczone ilości formularzy, infolinie, pod numer których nie można się dodzwonić, i niezrozumiałe przepisy. Brzmi znajomo? Tak wielu z nas postrzega współczesną biurokrację. Bez względu na to, czy jest to pomoc społeczna, ochrona zdrowia, szkoły czy uniwersytety – biurokracja stała się zjawiskiem powszechnym. David Graeber – amerykański antropolog oraz jedna z twarzy ruchu Occupy Wall Street – stara się wytłumaczyć to skomplikowane, a zarazem codzienne dla nas doświadczenie. Jak wspomina amerykański autor, krytyka biurokracji jest szczególnie charakterystyczna dla „prawicowego populizmu” i wpisuje się m.in. w negatywną ocenę państwa dobrobytu. Graeber, wychodząc z pozycji lewicowej i anarchistycznej, nie zostawia jednak na „dyktaturze urzędników” suchej nitki. Osią tej krytyki są trzy pojęcia: przemoc, rozwój technologii oraz racjonalność. Antropolog udowadnia, że biurokratyzm bardzo często opiera się na groźbie użycia systematycznej i sankcjonowanej przez państwo przemocy. „Charakterystyczne dla obecnej fazy biurokratyzacji totalnej są wszechobecne kamery wideo, policjanci na skuterach, wystawcy tymczasowych identyfikatorów oraz mężczyźni i kobiety w mundurach rozmaitych organizacji, państwowych i prywatnych, przeszkoleni w technikach gróźb, zastraszania i stosowania siły fizycznej” – pisze autor. Policjantów nazywa zaś wprost „uzbrojonymi biurokratami”. Przy czym cały ten aparat może być użyty, by ukarać osoby za nieprzestrzeganie często bzdurnych i drobiazgowych przepisów. Tak zdaniem Graebera biurokracja sama sobie stwarza uzasadnienie dla dalszego istnienia i podtrzymuje system – nie zawsze tylko „miękkiej” – represji. Autor Utopii regulaminów zauważa również, że biurokratyzm tłamsi energię, oddolne inicjatywy i postęp. Za przykład służy tutaj rozwój technologii. Zgodnie z tezą amerykańskiego antropologa w nieodległej przeszłości ludzkość snuła śmiałe wizje o latających samochodach i koloniach na Księżycu. Część z nich była nowatorska, część niewykonalna. Ale obszar techniki był obszarem marzeń. Teraz brakuje nam tej poetyckości, a „niemal wszystkie nowo powstałe technologie okazały się wprost stworzone do inwigilacji, nadzoru, egzekwowania dyscypliny pracy i kontroli społecznej”. Graeber jest radykalny i prowokujący. Jednak trudno nie zgodzić się, przynajmniej w części, z jego poglądami. To wszechobecność biurokracji i pewnego charakterystycznego stylu myślenia, w którym wszystko da się ująć w schematy, zliczyć i pomierzyć, jest jedną z sił napędowych nadzoru. Biurokracja, która chce być bardziej efektywna – zapewniać bezpieczeństwo, lepiej rozdzielać pomoc, sprawniej zarządzać edukacją – chce wiedzieć więcej. To podstawy dla trudnego do nasycenia głodu danych. Czy da się to zjawisko zatrzymać? Graeber mówi, że powinniśmy zakwestionować to, co wydaje nam się trudne do zakwestionowania – czyli biurokrację w jej obecnym kształcie. Czy jest to utopia? Być może. Jędrzej Niklas David Graeber, Utopia regulaminów. O technologii, tępocie i ukrytych rozkoszach biurokracji, Wydawnictwo Krytyka Polityczna 2016 W najbliższym czasie ogłosimy konkurs, w którym nagrodami będą egzamplerze najnowszej książki Graebera. Fundacja Panoptykon Autor Temat bazy danych Poprzedni Następny Newsletter Otrzymuj informacje o działalności Fundacji Twoje dane przetwarza Fundacja Panoptykon w celu promowania działalności statutowej, analizy skuteczności podejmowanych działań i ewentualnej personalizacji komunikacji. Możesz zrezygnować z subskrypcji listy i zażądać usunięcia swojego adresu e-mail. Więcej informacji o tym, jak przetwarzamy twoje dane i jakie jeszcze prawa ci przysługują, w Polityce prywatności. Zapisz się Zapisz się Akceptuję Regulamin usługi Leave this field blank Zobacz także Artykuł Ciąże pod specjalnym nadzorem? Zabieramy głos w konsultacjach Chodzisz do lekarza? Jeśli jesteś w ciąży lub masz alergię, informacja o tym trafi do Systemu Informacji Medycznej. Ministerstwo Zdrowia chce w ten sposób zmniejszyć ryzyko przepisania pacjentkom leków niewskazanych w ciąży i umożliwić im skorzystanie ze świadczeń w pierwszej kolejności. Ignoruje… 07.12.2021 Tekst Artykuł Prokuratura nie sięga po dane z rejestru ciąż Rejestr ciąż leży poza kręgiem zainteresowania prokuratury. Według zdobytych przez Fundację Panoptykon informacji od powstania rejestru prokuratura ani razu do niego nie sięgała. Przekazujemy tę dobrą wiadomość na Dzień Kobiet. 08.03.2024 Tekst Artykuł Wybory kopertowe – rusza proces przeciwko Poczcie Polskiej Pamiętacie wybory kopertowe z 2020 r.? Na szczęście się nie odbyły. Mimo to dane osobowe Polaków trafiły do Poczty Polskiej, która miała przygotować głosowanie bez wychodzenia z domu. 27 września23 kwietnia 2023 r. ruszy proces, który wytoczyliśmy Poczcie za bezprawne przetwarzanie danych. 15.06.2022 Tekst