11 września 2017 r. mija 16 lat od zamachu terrorystycznego na World Trade Center. 16 lat – tyle czasu wystarczy, by dostać czynne prawo wyborcze w Austrii i Brazylii czy uzyskać zgodę na zawarcie związku małżeńskiego w Polsce. To kawał czasu. Jednak, w kontekście wojny z terroryzmem, trudno uciec od wrażenia, że przez ten czas wcale sobie nie poradziliśmy z „niewidzialnym wrogiem”. Strach na dobre zamieszkał w naszej wyobraźni i rzeczywistości politycznej. W symbolicznym dniu rocznicy najgłośniejszego zamachu terrorystycznego zapraszamy do rozmowy o tym, jak przez ostatnie 16 lat nauczyliśmy się radzić ze strachem przed terroryzmem i z nim żyć. Spotkajmy się 11.09, godz. 18:30, Państwomiasto (Andersa 29, Warszawa).

Informowaliśmy ostatnio o niepokojącej ewolucji orzecznictwa polskich sądów administracyjnych, coraz mniej skorych do projawnościowej wykładni przepisów o dostępie do informacji publicznej. Warto przypomnieć najnowszy przykład tego zjawiska: Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (WSA) oddalił skargę Fundacji Panoptykon na decyzję szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, uznając tym samym prawo ABW do zatajania informacji o wykorzystaniu nowych uprawnień do inwigilacji, wprowadzonych tzw. ustawą antyterrorystyczną. Sąd argumentował swoją decyzję o ograniczeniu prawa obywateli do informacji „stanem niewypowiedzianej, ale rzeczywistej wojny terroryzmu z całym światem demokratycznym, fala zamachów terrorystycznych nękająca państwa zachodnie Unii Europejskiej i otwarta wojna terrorystyczna tzw. »państwa islamskiego« z całą cywilizacją demokratyczną”. Krytykowaliśmy publicystyczny, nacechowany emocjami ton uzasadnienia.

Patrol policji na rogu ulicy to nie jest powód do niepokoju: w normalnie działającym państwie to raczej sygnał, że jest ktoś, kto czuwa nad naszym bezpieczeństwem. Lepszy taki patrol, niż słabo widząca i zawodna kamera monitoringu. Przez ponad 25 lat wolnej Polski oswoiliśmy się z widokiem przyjaznej obywatelom policji na ulicach. Co innego tajniacy śledzący niewinnych obywateli i najeżone sprzętem podsłuchowym wozy operacyjne, zaparkowane w miejscach protestów. Czy afera z inwigilacją opozycji to już powód, żeby ogrzewać stare lęki? Jak kontrolować tajne działania służb w przestrzeni publicznej?

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Fundacji Panoptykon na decyzję szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Domagaliśmy się od ABW ujawnienia danych statystycznych dotyczących skali wykorzystywania nowych uprawnień przyznanych służbom na mocy tzw. ustawy antyterrorystycznej, ale szef ABW odmówił udostępnienia nam tej informacji. Wyrok nie jest prawomocny. Będziemy dalej walczyć przed sądem.

W lutym 2016 r. weszła w życie ustawa inwigilacyjna. Ułatwiła ona służbom specjalnym pozyskiwanie wiedzy na temat naszej aktywności w Internecie. Przed sądami walczymy o informację, jak Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego korzysta z możliwości zdalnego dostępu do baz danych firm internetowych.

Trybunał Sprawiedliwości zablokował kontrowersyjną umowę w sprawie przekazywania danych o pasażerach linii lotniczych między Unią Europejską a Kanadą. To jednak tylko połowiczne zwycięstwo prawa do prywatności.

W Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji trwają prace koncepcyjne, zaś w Komendzie Głównej Policji powstały jedynie dokumenty wewnętrzne, których KGP nie zamierza nam udostępniać – tylko tyle udało nam się dowiedzieć w kwestii wdrażania tzw. dyrektywy policyjnej do polskiego porządku prawnego. Czy oznacza to, że kolejne przepisy dotykające sfery praw i wolności obywatelskich tworzone będą w pośpiechu, na kolanie i bez konsultacji?

Na dzisiejszym posiedzeniu Rada Ministrów zdecyduje o powołaniu nowej służby specjalnej – Biura Nadzoru Wewnętrznego. BNW podległe będzie Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji, a jego zadaniem będzie nadzór nad innymi podporządkowanymi Ministrowi formacjami – Policją, Strażą Graniczną i Państwową Strażą Pożarną. Ustawa ma „urealnić standard cywilnego nadzoru nad umundurowanymi służbami porządku publicznego”. Dlatego BNW ma ujawniać i monitorować „zachowania naruszające zasady etyki zawodowej funkcjonariuszy” czy analizować i oceniać czynności operacyjne prowadzone przez Policję i SG. BNW sprawdzać będzie także, jak funkcjonariusze analizują i gromadzą dane osobowe. I chociaż nagłośniona niedawno sprawa śmierci Igora Stachowiaka we wrocławskiej komendzie czy zdobyte przez Panoptykon informacje o nieprawidłowościach w pobieraniu przez policję billingów powinny zachęcić nas do poparcia każdej inicjatywy zwiększającej nadzór – choćby wewnętrzny – nad służbami, to analiza szczegółów projektu rodzi wątpliwości.

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił we wtorek skargę kasacyjną Służby Kontrwywiadu Wojskowego od wyroku sądu pierwszej instancji, który stwierdzał, że informacja o współpracy z amerykańską Agencją Bezpieczeństwa Narodowego (NSA) w ramach programów masowej inwigilacji to informacja publiczna. Cieszymy się, ale jest to radość podszyta goryczą.