O dostępie do danych retencyjnych i proponowanych zmianach uprawnień służb w tym zakresie rozmawiamy z Ministrem Jackiem Cichockim, Sekretarzem Kolegium ds. Służb Specjalnych.
Anna Mazgal: Zastanawia mnie, dlaczego w Polsce retencją danych zajmuje się Sekretarz Kolegium ds. służb specjalnych. Przepisy umożliwiają szeroki i w zasadzie nieograniczony dostęp służb do danych retencyjnych i przez to chronią interes tych służb i efektywność ich działania, ale niekoniecznie interes obywateli.
Sejm przegłosował pilny projekt ustawy o dostępie do informacji publicznej, która wprowadza zręby reżimu powtórnego wykorzystywania informacji z sektora publicznego. Tylko czy to dobrze? Takie pytanie stawiają sobie zapewne wszyscy eksperci, rządowi i społeczni, zaangażowani w ten proces. Ustawa, w kształcie w jakim trafiła do Sejmu i z niego wyszła, nie jest idealna. Nasze najistotniejsze zastrzeżenia wyraziliśmy w apelu do posłów. Z drugiej strony, ustawa wprowadza dobre zasady - jakich wcześniej nie było - i wdraża dyrektywę, w związku z którą nad Polską już wisiały milionowe kary.
Po burzy, jaka przetoczyła się przez media w sprawie projektu ustawy o wymianie informacji z organami ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej, ustawa została uchwalona przez Sejm bez najbardziej kontrowersyjnych przepisów. O problemie pisaliśmy jeszcze w kwietniu, kiedy projekt został nam przekazany do konsultacji przez MSWiA. Chodzi – jak zwykle, kiedy polski rząd i parlament bardzo się z czymś spieszą – o wdrożenie przepisów unijnych. W tym wypadku są to cztery decyzje ramowe Rady UE, których mają harmonizować i upraszczać przepisy dotyczące wymiany informacji między organami ścigania UE oraz wprowadzać wspólne zasad ochrony danych osobowych, które będą takiej wymianie podlegać. Przy okazji tej implementacji bardzo ostro starły się dwie, naszym zdaniem niesłusznie sobie przeciwstawiane, wartości: bezpieczeństwo publiczne i prywatność obywateli.
Wyobraźmy sobie, że idziemy do lekarza, który decyduje, że powinniśmy wykonać badania krwi i skonsultować je ze specjalistą endokrynologiem. Nie wypisuje jednak skierowań nieczytelnym pismem, tylko wprowadza informacje do naszego profilu pacjenta w elektronicznym systemie informacji. Robimy zlecone badania, których wyników nie musimy odbierać, bo laboratorium wprowadza je do tego samego systemu, gdzie ma do nich dostęp endokrynolog. Ten może przejrzeć badania i jeśli są one prawidłowe, być może nawet nie musi przyjmować nas osobiście. Jeśli musi, możemy poprzez system wybrać, gdzie się udać, a przed wizytą dostaniemy maila z przypomnieniem. Wreszcie wystawiona recepta może być odebrana od razu w aptece, w której kupimy leki.
„To nieprawda, że stoimy przed wyborem: albo prywatność, albo bezpieczeństwo. Po pierwsze, podstawowe ludzkie prawa, takie jak prawo do prywatności, są ważne i powinny być przestrzegane niezależnie od okoliczności. Po drugie, nie ma też żadnych dowodów na to, że większy nadzór nad prywatnym życiem ludzi naprawdę zwiększa możliwości łapania terrorystów.” - prof. David Lyon w wywiadzie Adama Leszczyńskiego.
W ostatnich miesiącach trwały prace nad przygotowaniem stanowiska polskiego rządu na temat sprawozdania Komisji Europejskiej z oceny dyrektywy w sprawie zatrzymywania danych (2006/24/WE), czyli dyrektywy retencyjnej. Sprawozdanie Komisji zostało przyjęte 18 kwietnia i zawierało ocenę stosowania tej dyrektywy przez państwa członkowskie. Polski dokument był przygotowywany w trakcie wzmożonej debaty publicznej na temat retencji danych oraz w trakcie rozmów środowisk internetowych z rządem, w ramach których temat retencji wyrósł na jeden z kluczowych. Biorąc to pod uwagę, trzeba przyznać, że treść przygotowanego dokumentu poważnie rozczarowuje.
Jak możemy chronić siebie w świecie permanentnego nadzoru? Czy organizacje używają środków nadzoru w sposób odpowiedzialny? Czy są świadome realiów życia przeciętnych ludzi oraz wpływu, jaki na nie wywierają? Jak nadzór zmienia się w zależności od kontekstu: jaka jest różnica między Wschodem a Zachodem?
Zapraszamy do obejrzenia drugiej części wywiadu z Davidem Lyonem - światowej sławy badaczem społeczeństwa nadzoru.
Odwracanie oczu od problemu nie jest wyrazem solidarności społecznej, ale przejawem niebezpiecznej ignorancji. Może nam się ta prawda nie podobać, ale blokowanie treści w niczym ofiarom pedofilii nie pomoże. Może natomiast wyrządzić wiele szkody.
Przy projektowaniu wszelkich rozwiązań regulacyjnych warto pamiętać, że żyjemy w świecie realnych ograniczeń. Nie każde narzędzie w praktyce zadziała tak, jakby sobie życzyli autorzy. O tej prawidłowości wydają się zapominać zwolennicy blokowania stron internetowych, jako narzędzia w walce z rozpowszechnianiem treści pedofilskich.
Spotkanie z Davidem Lyonem już w najbliższy poniedziałek. Przypominamy: godz. 18.00 w Nowym Wspaniałym Świecie. Swoją obecność na spotkaniu potwierdzili m.in. Monika Płatek, Kazimierz Krzysztofek, Wojciech Wiewiórowski.
Jako przedsmak spotkania, które odbędzie się 25 lipca, publikujemy artykuł Davida Lyona: Liquid Surveillance: The Contribution of Zygmunt Bauman to Surveillance Studies. Zachęcamy do lektury!
"Uświadomiliście nam na nowo, jak ogromnym wyzwaniem jest Internet; że nie można [go] traktować jak zwykłego narzędzia, gdzie decyzje administracyjne albo ograniczenia o charakterze prawnym czy ustawowym są bezkarne, albo których konsekwencje nie są szczególnie groźne. (…) Czuję się przez Was trochę "poprawiony": przez te długie miesiące przestawiliście mnie na swój punkt widzenia". W tych zdaniach 13 lipca Donald Tusk podsumowywał cykl rozmów poświęconych regulacji Internetu, które w dość intensywnym tempie prowadziliśmy od 8 kwietnia – czyli "przełomu" wywołanego przez tzw. ustawę medialną. Co rzeczywiście udało się w tym czasie osiągnąć? Czy "przestawienie punktu widzenia" rządu przełoży się na realne zmiany regulacyjne?
