Jak Sejm pracuje nad profilowaniem bezrobotnych

Sejmowa Komisja Polityki Społecznej i Rodziny nie sprzeciwiła się rządowej propozycji profilowania osób bezrobotnych. Tymczasem projekt resortu pracy jest obarczony wadami, które mogą powodować jego niezgodność z konstytucją. Prawdopodobnie jednak nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia zostanie przegłosowana przez Sejm bez większych przeszkód.

Miesiąc temu napisaliśmy krytyczną opinię na temat pomysłu profilowania osób bezrobotnych. W naszym stanowisku wskazywaliśmy, że propozycje Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej nie spełniają standardu wyznaczonego przez konstytucję – nie zawsze są precyzyjne i nie mają oparcia w ustawie. Projekt nie wskazuje, jakie dane będą składały się na profil (MPiPS podaje tylko przykładowe informacje) oraz czy w profilowaniu będą wykorzystywane dane wrażliwe. Osoby poszukujące pracy nie dowiedzą się też, w jaki sposób konkretne informacje wpłynęły na ustalenie ich profilu. Co więcej, jeżeli bezrobotny uzna, że urząd popełnił błąd, nie będzie miał możliwości wnioskowania o zmianę. Krytycznie odnieśliśmy się również do kwestii uzyskiwania zgody osoby bezrobotnej na utworzenie profilu. Uważamy, że w sytuacji nierównej pozycji urzędu i obywatela oraz powiązania statusu bezrobotnego z ubezpieczeniem zdrowotnym dla niego i jego rodziny, nie ma ona dobrowolnego i swobodnego charakteru. Naszym zdaniem wszystkie te niedociągnięcia budzą poważne obawy o zgodność pomysłów MPiPS z konstytucją.

Nasze zastrzeżenie nie zostały jednak uwzględnione ani przez MPiPS, ani przez posłów. Komisja Polityki Społecznej i Pracy przyjęła pomysł dotyczący profilowania bez żadnego głosu sprzeciwu. Oprócz nas krytyczne uwagi w trakcie posiedzenia Komisji zgłaszali Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych oraz ekspertka z Uniwersytetu Warszawskiego – Karolina Sztandar-Sztanderska. Teraz projekt ustawy zostanie rozpatrzony przez Sejm w drugim czytaniu.

Resort pracy na piśmie odniósł się do naszej opinii opracowanej na potrzeby konsultacji społecznych. Ministerstwo wskazuje, że profilowanie może być bardzo przydatnym instrumentem dla świadczenia pomocy i identyfikowania osób zagrożonych długotrwałym bezrobociem. MPiPS argumentuje, że narzędzie to jest obecnie z sukcesem stosowane w innych krajach, np. Niemczech, Holandii czy Danii. Przy ustalaniu profilu wykorzystywane będą częściowo dane już teraz zbierane przez urzędy pracy (np. wiek, stopień niepełnosprawności, wykształcenie).

Jak wskazuje MPiPS, informacje o bezrobotnym będą pozyskiwane dzięki specjalnemu kwestionariuszowi. Resort pracy podkreśla, że urzędy będą informować osoby bezrobotne o pomocy, która im przysługuje ze względu na przypisany im profil. Profile mogą zostać zmienione tylko, gdy zaistnieje zmiana w sytuacji bezrobotnego. Aprobaty nie zyskały również nasze argumenty dotyczące zgody. Zdaniem Ministerstwa „zgłoszenie się obywatela po pomoc do publicznych służb zatrudnienia jest dobrowolne”. Dodatkowo MPiPS nie podzieliło naszych obaw przed możliwą stygmatyzacją czy ryzykiem błędów związanych z profilowaniem.

Niestety Ministerstwo nie przedstawiło argumentów, które pozwoliłyby rozwiać nasze wątpliwości co do projektu. Przede wszystkim uważamy, że profilowanie jest nowym procesem przetwarzania danych, w związku z czym musi być uregulowane precyzyjnie i zgodnie ze standardami wynikającymi z konstytucji. Nie oznacza to oczywiście, że krytykujemy profilowanie samo w sobie. Faktycznie, może ono być skutecznym narzędziem prowadzenia polityki społecznej. Jednak trudno porównywać sytuację naszych urzędów pracy z systemem pomocy dla bezrobotnych w Holandii czy Niemczech. Resort pracy wciąż, jak widać, nie rozumie, że prawa i wolności obywatelskie muszą być uwzględnione również w przypadku wsparcia dla osób bezrobotnych.

Jędrzej Niklas

Opinia Fundacji Panoptykon w sprawie profilowania pomocy dla bezrobotnego [PDF]

Odpowiedź Ministerstwa Pracy i Polityki społecznej na opinię Fundacji Panoptykon [PDF]

Więcej na ten temat:

Karolina Sztandar-Szanderska: Nie zrzucajmy całej winy na nieefektywne urzędy pracy i fikcyjnych bezrobotnych. Uwagi o niepożądanych konsekwencjach nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy [PDF]

Fundacja Panoptykon: Iluzje profilowanie, czyli jak rząd walczy z bezrobociem

TOK FM: Audycja z prof. Joanną Tyrowicz na temat profilowania bezrobotnych