Ustawa o cudzoziemcach skonsultowana

Fundacja Panoptykon wzięła udział w konsultacjach społecznych projektu ustawy o cudzoziemcach ogłoszonych przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Nowy akt prawny ma zastąpić ustawę z 2003 roku. Kolejne nowelizacje obowiązujących przepisów - podyktowane koniecznością wdrożenia regulacji unijnych - wpłynęły na ograniczoną przejrzystość ustawy i trudności interpretacyjne.

W naszej opinii skupiliśmy się na zagadnieniach związanych z prawem do prywatności i ochroną danych osobowych cudzoziemców. Szczególną uwagę zwróciliśmy na zasady działania wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Polski jest niepożądany (wykaz osób niepożądanych) oraz okolicznościom, w jakich możliwe jest wykorzystywanie odcisków palców cudzoziemców przez instytucje publiczne.

Zgodnie z projektem ustawy do wykazu osób niepożądanych mogą trafić dane cudzoziemców, którzy m.in. stanowią zagrożenie dla „obronności i bezpieczeństwa” czy „interesu Rzeczypospolitej Polskiej”. Przesłanki te są bardzo nieprecyzyjne i dlatego mogą stwarzać ryzyko podejmowania arbitralnych decyzji. Nie wiemy bowiem dokładnie, które organy oraz wedle jakich kryteriów miałyby dokonywać takiej oceny.

W projekcie ustawy nie znaleźliśmy też przepisu mówiącego wprost o tym, czy cudzoziemcy będą z urzędu informowani o umieszczeniu ich danych we wspomnianym wykazie. Ma to duże znaczenie, ponieważ warunkuje możliwość korzystania z innych przysługujących im praw, np. do sprostowania lub usunięcia swoich danych z wykazu.

Liczne problemy wiążą się z przepisami dotyczącymi wykorzystywania odcisków linii papilarnych. Jako dane biometryczne mają one szczególny charakter i dlatego powinny podlegać wzmożonej ochronie. Tymczasem projekt ustawy przewiduje wiele sytuacji, w których możliwe jest pobranie odcisków palców, np. w celu ustalenia tożsamości cudzoziemca. Czynności tej mogą dokonać funkcjonariusze policji i straży granicznej oraz określeni urzędnicy. Niestety nie jest jasne, czy i na jakich zasadach pobrane odciski będą gromadzone przez uprawnione podmioty.

Nasze wątpliwości wzbudziły również zasady udostępniania odcisków palców. Projekt ustawy wprowadza szeroki katalog podmiotów (m.in. „organy administracji publicznej”), które mają właściwie nieograniczony dostęp do tych informacji. Co więcej, ustawa nie wymaga wprost, by każde skorzystania z takich danych było odnotowywane w systemie. Dlatego w naszej opinii postulowaliśmy wprowadzenie „adnotacji” o udostępnianiu odcisków palców za pomocą systemu informatycznego. Dzięki takiemu „cyfrowemu śladowi” wiadomo byłoby kto, kiedy i na jakiej podstawie uzyskał do nich dostęp.

Naszym zdaniem niektóre z proponowanych w ustawie mogą budzić wątpliwości z punktu widzenia ochrony praw i wolności człowieka, przede wszystkim prawa do prywatności i autonomii informacyjnej. Niestety lektura - dość lakonicznego - uzasadnienia nie rozwiała naszych wątpliwości. Dlatego czekamy na odpowiedź ministerstwa na nasze uwagi.

Jędrzej Niklas

Opinia Fundacji Panoptykon dotycząca projektu ustawy o cudzoziemcach [PDF]