Edward Snowden, człowiek, który ujawnił globalną skalę i co najmniej wątpliwe cele amerykańskich programów masowej inwigilacji, nie ma najlepszej prasy. Światowe media, z nielicznymi wyjątkami, chętniej widzą w nim zdrajcę amerykańskiej racji stanu niż bohatera występującego w obronie milionów obywateli. Laura Poitras – dokumentalistka od lat odsłaniająca kulisy działań tajnych służb i zbrodnie popełniane w imię wojny z terroryzmem – w tej nierównej debacie postawiła na szali swój najnowszy film. CITIZENFOUR słowami samego Edwarda Snowdena tłumaczy jego dylematy i ostateczne wybory: od ujawnienia tajnych dokumentów, przez ucieczkę do Hong Kongu, po przyjęcie azylu w Moskwie. Czy najwyższa nagroda przyznana przez amerykańską Akademię Filmową to już sygnał, że ta narracja się przyjęła?
programy masowej inwigilacji
Agencje wywiadu, amerykańska NSA i brytyjska GCHQ, włamały się do największego producenta kart SIM i wykradły klucze szyfrujące pozwalające agencjom śledzić dane i podsłuchiwać dużą część komunikacji komórkowej na świecie. Gemalto, firma której zabezpieczenia złamano, działa w 85 krajach, dostarcza karty 450 operatorom i produkuje 2 mld kart SIM rocznie. Dostęp do kluczy kryptograficznych kart SIM umożliwia agencjom podsłuch oraz odszyfrowanie wcześniej przechwyconych komunikatów bez pozostawiania żadnych śladów, a tym samym – bez kontroli i konieczności uzyskania nakazów sądowych dla podsłuchów.
Badacze firmy produkującej oprogramowanie antywirusowe Kaspersky po raz kolejny ujawnili wyniki swoich działań w obszarze bezpieczeństwa sieci. Tym razem udało im się namierzyć działającą od co najmniej 15 lat grupę hakerów odpowiedzialnych m.in. za złośliwe oprogramowanie Stuxnet i Flame. Ślady działań The Equation Group, jak nazwali ją badacze, wykryto na komputerach w 30 krajach (m.in. w Iranie, Rosji, Pakistanie, Afganistanie, Chinach, Mali, Syrii, Jemenie i Algierii) i na sprzęcie należącym do rządów, wojska, firm telekomunikacyjnych, banków, firm energetycznych, elektrowni jądrowych oraz mediów. Wykorzystywane przez atakujących luki w bezpieczeństwie pozwalały instalować złośliwe (inwigilujące i przejmujące kontrolę nad sprzętem) oprogramowanie na dyskach kilku największych producentów.
W sądach administracyjnych trwa batalia organizacji pozarządowych – Fundacji Panoptykon oraz Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka – o informacje dotyczące wykorzystywanych przez służby specjalne programów i narzędzi masowej inwigilacji. Niestety, podobnie jak my przeciwko Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, tak i Fundacja Helsińska nie odniosła sukcesu w swoim sporze z Centralnym Biurem Antykorupcyjnym.
Jeśli polskie służby chciałyby ściśle współpracować z Amerykanami w ramach programów masowej inwigilacji takich jak PRISM – nie ma ku temu przeszkód. Nikt nie zweryfikuje, czy ewentualne przekazywanie danych telekomunikacyjnych Polaków do National Security Agency (NSA) jest zgodne z prawem. Obywatele sami się tego nie dowiedzą, a rządu to nie interesuje. Tymczasem w Wielkiej Brytanii ujawnione przez Edwarda Snowdena informacje o działaniach brytyjskich służb nie są „niepotwierdzonymi rewelacjami”, a punktem wyjścia do stwierdzenia przez specjalny trybunał niezgodności działania służb z angielskim prawem.
Ważne zwycięstwo Privacy International i innych organizacji walczących z tajną i masową inwigilacją w Wielkiej Brytanii: sąd odpowiedzialny za nadzór nad służbami specjalnymi (Investigatory Powers Tribunal) przyznał, że współpraca brytyjskiego wywiadu elektronicznego (GCHQ) z amerykańskim wywiadem (NSA) przed grudniem 2014 roku była nielegalna. Organizacje pozarządowe skarżyły współpracę służb, polegającą na wymianie ogromnych ilości danych pochodzących z przechwyconej komunikacji elektronicznej. Fakt istnienia takiej współpracy między GCHQ ujawnił Edward Snowden.
W przyszłym tygodniu do USA przyjeżdża kanclerz Niemiec Angela Merkel. Z tej okazji amerykański rząd ogłosił, że zamierza wprowadzić bardziej restrykcyjne zasady dla programów masowej inwigilacji. Zmiany przetwarzania danych przez NSA, FBI czy CIA są jednym z elementów reformy funkcjonowania służb autorstwa administracji prezydenta Obamy. Do tej pory dane dotyczące komunikacji elektronicznej obywateli USA były natychmiast niszczone, gdy „okazywały się bezwartościowe dla celów wywiadowczych”. Informacje o obcokrajowcach nie podlegały takiej ochronie. W konsekwencji mogły być przetwarzanie przez amerykańskie służby bez żadnych ograniczeń czasowych. Teraz ma się to jednak zmienić...
Emerytowany dyrektor technologiczny amerykańskiej agencji bezpieczeństwa NSA William „Bill” Binney został nagrodzony za integralność swoich działań przez Sam Adams Associates for Integrity in Intelligence (SAAII) – organizację zrzeszającą byłych pracowników amerykańskiego wywiadu. Binney po odejściu z agencji w 2001 r. został sygnalistą i zaczął ostrzegać przed rozrastającą się, nieefektywną i naruszającą prywatność obywateli machiną nadzoru NSA.
Fundacja Panoptykon próbowała zweryfikować informacje ujawnione przez Edwarda Snowdena, które sugerują, że Polska współpracowała z z amerykańską Agencją Bezpieczeństwa Narodowego w ramach programów Oakstar i Orangecrush oraz partnerstwa Buffalogreen. W trybie dostępu do informacji publicznej zapytaliśmy ABW, czy taka współpraca miała miejsce. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego odmówiła udzielenia nam odpowiedzi, a 14 stycznia sąd oddalił naszą skargę na decyzje ABW. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał argument, że ujawnienie tej informacji utrudni ABW realizację jej ustawowych zadań.
Niemiecki „Der Spiegel” opublikował opracowanie kolejnej partii dokumentów dostarczonych przez Edwarda Snowdena. Na bazie ponad 3600 stron dziennikarze i eksperci ds. bezpieczeństwa, m.in. Laura Poitres i Jacob Appelbaum, opisują, jak NSA przygotowuje się do wykorzystywania Internetu w przyszłych konfliktach międzynarodowych (przykład takiej interwencji można już było obserować w Iranie, gdzie USA i Izreal, wykorzystując komputerowego robaka, doprowadziły do awarii reaktorów w elektrowniach atomowych).
